________________
६३४
इह = मनुष्यलोके एकेषां श्रमणनिर्ग्रन्थोपदेशसंजातसम्यगवबोधवैराग्याणामात्मार्थिनामेवं ज्ञातं विदितं भवति । किं ज्ञातं भवतीत्याकाङ्क्षायामाह - 'एष खलु० ' इत्यादि ।
आचाराङ्गमुत्रे
एषः वनस्पतिशस्त्रसमारम्भः खलु = निश्वयेन ग्रन्थः = कर्मबन्धः, कारणे कार्योपचारात् कारणभूतो वनस्पतिशस्त्रसमारम्भ एव कर्मबन्धरूपो ग्रन्थ इत्युच्यते । एवमग्रेऽपि बोध्यम् । तथा एषः वनस्पतिशस्त्रसमारम्भः मोहः = विपर्यास:अज्ञानम् । तथा - एष एव मारः = मरणं - निगोदादिमरणरूपः । तथा - एष एव नरकः = नारकजीवानां दशविधयातनास्थानम् ।
इस मनुष्य लोक में जिन्हें श्रमण निर्गंथों के उपदेश से सम्यग्ज्ञान और वैराग्य उत्पन्न हो गया है, उन्हीं को यह विदित होता है । क्या विदित होता है ? इस शंका का समाधान करने के लिए आगे कहते हैं-' एष खलु ग्रन्थ० ' इत्यादि ।
वनस्पतिकाय का आरंभ निश्चय से ग्रंथ अर्थात् कर्मबंधरूप है। कारण में कार्य का उपचार करके आरंभ को कर्मबंध कहा है । वस्तुतः वह कर्मबंध का कारण है । इसी प्रकार आगे भी समझ लेना चाहिए ।
वनस्पतिकाय का समारंभ मोह अर्थात् अज्ञान है - अज्ञानजनक है । यह मार है अर्थात् निगोद आदि में मृत्यु का कारण है । यह नरक है अर्थात् नारकी जीवों को दश प्रकार की यातना का कारण है ।
આ મનુષ્યલેાકમાં જેને નિગ્રન્થાના ઉપદેશથી સભ્યજ્ઞાન, અને વૈરાગ્ય ઉત્પન્ન થઈ ગયા છે. તે આ જાણે છે, શું જાણે છે ? એ શંકાનું સમાધાન કરવા भाटे भाग उडे छे, ' एष खलु ग्रन्थ० - ४त्याहि.
વનસ્પતિકાયના આરંભ નિશ્ચય ગ્રંથ છે અર્થાત્ કમ ખંધરૂપ છે, કારણમાં કાર્યના ઉપચાર કરીને આરભને કમખધ કહે છે, વસ્તુતઃ તે કર્મ મધનું કારણ છે. એ પ્રમાણે આગળ પણ સમજી લેવું જોઇએ.
વનસ્પતિકાયના સમારંભ મેહ અર્થાત્ અજ્ઞાન છે—અજ્ઞાનજનક છે, તે માર છે, અર્થાત્ નિગેાદ આદિમાં મૃત્યુનું કારણ છે. તે નરક છે, અર્થાત્ નારકી જીવાને દસ પ્રકારની યાતનાઓનું કારણ છે.
શ્રી આચારાંગ સૂત્ર ઃ ૧
