________________
आचारचिन्तामणि -टीका अध्य. १ उ. ३ सू. १ अनगारलक्षणम्
४६९ परिज्ञातपृथिवीकर्म
श्रुतं तत् कथयामि । स पृथिवीकाय शस्त्रमसमारभमाणः समारम्भो यथा संपूर्णोऽनगारो भवति, अपिच यथाऽनगारो न भवति, तद् द्वयमपि ब्रवीमि वक्ष्यति च - ' अणगारामोत्ति एगे पवयमाणा ' इत्यादि । सावद्यक्रियाया गृहाश्रयत्वाद् गृहपरित्याग एव मुनित्वे प्रधानकारणमिति बोधनाय साध्वादिशब्दं परित्यज्य 'अनगार ' - शब्दोपादानम् । कथं सर्वथाऽनगारो भवति ?
इत्याकाङ्क्षायामाह—
'उज्जुकडे ' इति, ऋजुकृतः, अर्जयति क्षान्त्यादिगुणानिति ऋजुः । यद्वा- अर्जयति-सकलप्राणिगणहितं दयास्वभावमिति ऋजुः । यदिवा - अर्जयति = यथावस्थितात्मस्वरूपं प्रापयतीति ऋजुः । यद्वा- अर्जयति प्रापयति शाश्वतिकं
।
प्रकार पूर्ण अनगार होता है, और जिस प्रकार पूर्ण अनगार नहीं होता, ये दोनों बातें मैं कहता हूँ - 'अगगारा मोत्ति एगे पवयमाणा' इत्यादि सूत्र में आगे कहा जायगा ।
गृह में सावयक्क्रिया अवश्य होती है, अत एव गृह का त्याग करना ही मुनिन का प्रधान कारण है । यह बात प्रकट करने के लिए साधुवाचक अन्य शब्द छोडकर यहाँ अनगार शब्द का प्रयोग किया है। पूरा अनगार किस प्रकार बनता है, एसी आकांक्षा होने पर कहने हैं - 'उज्जुकडे' इति ।
उज्जुकडे का संस्कृत रूप है 'ऋजुकृत:' । क्षमा आदि गुणों को उपार्जन करने वाला ऋजु कहलाता है । अथवा समस्त प्राणियों के हितरूप दया को उपार्जन करने वाला ऋजु कहलाता है । अथवा आत्मा को अपने असली स्वरूप पर पहुंचाने
જાણવાવાળા પુરૂષ, જે પ્રમાણે પૂણુ અણુગાર થાય છે અને જે પ્રમાણે પૂણુ અણુगार नथी थता, ते जन्ने वातो हु उहु छु' - 'अणगारा मोति एगे पवयमाणा' इत्यादि સૂત્રમાં આગળ કહેવામાં આવશે.
ઘરમાં સાવદ્યક્રિયા અવશ્ય થાય છે એટલા માટે ઘરના ત્યાગ કરવા તેજ મુનિ પણાંનું પ્રધાન કારણ છે એ વાત પ્રગટ કરવા માટે સાધુવાચક અન્ય સખ્ત ત્યજીને मडि 'अनगार' शब्द प्रयोग यो छे पूरा माशुगार देवी रीते मने छे, भेवी छा थवाथी उडे छे—' उज्जुकडे ' छति
"
उज्जुकडे 'संत ३५ ' ऋजुकृत થાય છે. ક્ષમા આદિ ગુણૈાનુ` ઉપાર્જન કરવાવાળા ઋત્તુ (સરલ-સિધા) કહેવાય છે અથવા સમસ્ત પ્રાણીઓના હિતરૂપ યાને ઉપાર્જન કરવાવાળા ઋતુ કહેવાય છે. અથવા આત્માને અસલ સ્વરૂપ સુધી પહેાંચડવા
6
શ્રી આચારાંગ સૂત્ર ઃ ૧
