________________
४०४
__ आचारागसूत्रे शरीरान्तरमाप्तिस्थाने यान् पुद्गलान् गृह्णाति तान् बाह्यपुद्गलान् कार्मणेन सह तप्तायःपिण्डजलग्रहणवत् मिश्रयति यस्मिन् स्थाने, तत् स्थानं योनिः । प्रादुर्भावमात्रं शरीरिणां जन्म, इति योनि-जन्मनोर्मेंदः। सा नवविधा । (१) सचित्ता, (२) अचित्ता, (३) सचित्ताचित्ता, (४) शीता, (५) उष्णा, (६) शीतोष्णा, (७) संवृता, (८) विवृता, (९) सहतविकृता । उक्तश्च
“कइविहाणं भंते ! जोणी पण्णता ? गोयमा ! तिविहा जोणी पण्णता, तंजहा-सीया जोणी, उसिणा जोणी, सीआसिणा जोणी। तिविता जोणी पण्णता, तंजहा-सचिता जोणी, अचित्ता जोणी, मीसिया जोणी। ग्रहण करने के लिए नवीन शरीर की प्राप्ति के स्थान पर जिन बाह्य पुद्गलों को ग्रहण करता है, उन्हें जिस जगह पर कार्मणशरीर के साथ तपे लोहे के गोले और जलके समान एकमेक करता है, वह स्थान योनि कहलाता है। जीवों का प्रादुर्भाव होना जन्म है। यह योनि और जन्म में अन्तर है। जन्म का आधार योनि है, अतः योनि और जन्म में आधाराधेयभाव-सम्बन्ध है। योनि के नौ मेद हैं:-(१) सचित्त, (२) अचित्त, (३) सचित्ताचित्त, (४) शीत, (५) उष्ण, (६) शीतोष्ण, (७) संवृत, (८) विवृत और (९) संवृत-विवृत । कहा भी है
____“भगवन् ! योनि कितने प्रकार की कही गई है ? गौतम ! तीन प्रकार की योनि कही गई है। वह इस प्रकार-शीतयोनि, उष्णयोनि और शीतोष्णयोनि । तथा तीन प्रकार की योनि कही है। वह इस प्रकार-सचित्तयोनि, अचित्तयोनी और मिश्रयोनि । કરવા માટે નવીન શરીરની પ્રાપ્તિના સ્થાન પર જે બાહ્ય પુદ્ગલોને ગ્રહણ કરે છે. તેને જે જગ્યા પર કાર્મણશરીરની સાથે તપેલા લેઢાને ગોળ અને જલની સમાન એકમેક કરે છે તે સ્થાન નિ કહેવાય છે. જીવોને પ્રાદુર્ભાવ થવે તે જન્મ છે.
નિ અને જન્મમાં એજ અન્તર છે, જન્મને આધાર નિ છે, તેથી નિ અને જન્મમાં આધાર-આધેય ભાવ સંબંધ છે. યોનિના નવ ભેદ છે –(૧) સચિત્ત (૨) मयित्त (3) सथित्तायित्त (४) शीत (५) GY (6) May (७) संत (८) विकृत मन (6) संत-विकृत. ४( ५५ छ
"भगवन् ! योनि - ही छ १ गीतम!त्र प्रारी योनि ही छ. તે આ પ્રમાણે છે–શીતાનિ, ઉષ્ણનિ અને શીતળુનિ. તથા ત્રણ પ્રકારની નિ કહી છે. તે આ પ્રમાણે છે-સચિત્તયોનિ, અચિત્તનિ અને મિશ્રનિ. ફરી પણ ત્રણ
શ્રી આચારાંગ સૂત્ર : ૧
