________________
આત્મસ્મૃતિની પગથારે
ચિન્મુર્તિ સાધક સ્વ-ગુણોની દુનિયાને પરખે છે અને તેમાં ખોવાઈ જાય છે. સ્વગુણોમાં હોવું તે જ ધ્યાન. અને એ ધ્યાન માટે ક્રિયામાર્ગ. કેવું મઝાનું આ સાયુજ્ય !
ઉપમિતિ એટલે જ કહે છે કે મુનિવરોની અને શ્રાવકોની મૂળગુણ સાધના, ઉત્તરગુણ સાધના અને પ્રતિલેખનાદિ ક્રિયાઓ ધ્યાનયોગ માટે જ છે.૧૦
મહોપાધ્યાય શ્રી યશોવિજય મહારાજનું નિશ્ચય અને વ્યવહારનું સમર્થક એક સરસ વિધાન છે :
કોઈ કહે મુક્તિ છે વીણતાં ચીંથરાં, કોઈ કહે સહજ જમતાં ઘર દહીંથરા; મૂઢ એ દોય, તસ ભેદ જાણે નહીં, જ્ઞાનયોગે ક્રિયા સાધતાં તે સહી.૧૧
કોઈ કહે છે કે મુક્તિ ચીંથરાં વીણવા જેવી કષ્ટસાધ્ય છે. બીજાઓ કહે છે કે મુક્તિ તો ઘરે દહીંથરા જમતા હોઈએ એવી સરળ છે. ઉપાધ્યાયજી મહારાજ કહે છે : આ બેઉ મૂર્ખ છે. જ્ઞાન દ્વારા (નિશ્ચય દૃષ્ટિ દ્વારા) ક્રિયાયોગને (વ્યવહારને) સાધતાં મુક્તિ મળે છે.
બહુ મઝાનો ક્રમ સાધનાનો અહીં અપાયો છે : મોહની તિરોહિતતા, આત્મસ્મરણ, આત્મરમણતા, ધર્મધ્યાન, શુક્લધ્યાન, વીતરાગદશાની પ્રાપ્તિ.
હવે આવશે આત્મરમણતા. જેને સ્તવનાકારે તત્ત્વરમણતા શબ્દ વડે દર્શાવી છે. નવ તત્ત્વોમાં મુખ્ય બે : ચેતન, જડ. એમાં પણ મુખ્ય એક : આત્મા. આ આત્મતત્ત્વને વિષે રમણતા.
૧૦. મૂજોત્તરનુળા: સર્વે, સર્વા ચેયં વિિા ।
મુનીનાં શ્રાવાળાં વ, ધ્યાનયોગાર્થમીરિતા ૫ – ૩૫મિતિ, પ્રસ્તાવ-૮, રત્નો. ૭૬ ૧૧. સાડા ત્રણસો ગાથાનું સ્તવન. ઢાળ ૧૬, કડી-૨૪.
૮૨
સાધનાપથ
