________________
ભીતરની વૈભવી દુનિયા
અનુભૂતિની આપણી પરંપરા કેવી તો મોહક છે ! આચાર્ય પદની પૂજા (નવપદ પૂજા)માં મહોપાધ્યાય શ્રી યશોવિજય મહારાજ એક સરસ વાત કરે છે :
ધ્યાતા આચારજ ભલા, મહામંત્ર શુભધ્યાની રે; પંચ પ્રસ્થાને આતમા, આચારજ ગુણ ખાણી રે.
આચાર્ય ભગવંત મહામંત્ર-સૂરિમંત્રનું ધ્યાન કરે છે. ધ્યાન કરવાનો મતલબ એ છે કે એ સૂરિમંત્રમાં જે પદો આવે છે, તે પદોમાં વર્ણવાયેલ સ્વરૂપ જેવી તેમની ચેતના બને છે. અરિહંત પ્રભુ કે લબ્ધિધારી મુનિવર કે ગૌતમસ્વામી મહારાજનું જ્યારે ધ્યાન ધરાય ત્યારે ચેતના તે તે આકારમાં પલટાવી જોઈએ.
સ્વામી મુક્તાનન્દ ‘સોઽહમ્'માં લખે છે :
આ મંત્રો બહુ સારા છે, પરંતુ તેમને (શબ્દાત્મક મંત્રોને) ખરેખર મંત્ર ન કહી શકાય. સાચો મંત્ર એ માત્ર અક્ષર અને વર્ણનો સંયોગ નથી. એ એક અંતર-સ્પન્દન છે, જે મનના મૂળ સુધી ધબકતું હોય છે. સાચું પૂછો તો અંતરાત્માની શુદ્ધ, વિચારરહિત સ્થિતિના અનુભવને જ મંત્ર કહી શકાય... જ્યારે મન તે સ્પન્દનની અંદર ડૂબીને એકાકાર થઈ જાય છે ત્યારે તે સ્પન્દન મંત્ર બની જાય છે. શિવસૂત્ર કહે છે કે આવું અંતર્મુખી મન એ મંત્ર જ છે : વિત્તું મન્ત્ર:’.
‘‘સિદ્ધયોગીઓ આ મૂળ સ્રોત સુધી પહોંચ્યા હોય છે. મંત્રજાપ કરતાં તેઓ આત્મા સાથે સંપર્ક સાધીને ત્યાં જ સ્થિર થયા હોય છે. તેથી તો તેમના શબ્દોમાં – વાણીમાં આત્મબળ વ્યાપ્ત થઈને રહેતું હોય છે.”
‘સર્વ નાદોનું મૂળ આ જે આંતર સ્પન્દ છે, તેને શાસ્ત્રો પરાવાણી અથવા પરાવાક્ કહે છે.’
પરાવાણી સુધી જવાની રીત આ છે : ગુરુએ આપેલ મંત્ર તમે જપો છો ત્યારે તેનાં સ્પન્દનો તમારા પ્રાણ સાથે ભળશે. આ સ્પન્દનો હૃદય
સાધનાપથ
૫૫
