________________
ભીતરની વૈભવી દુનિયા
આત્મા તરફ જ્યાં ચિત્તવૃત્તિ કેન્દ્રિત થઈ; આનંદનો જ્યાં અજસ ફુવારો ચાલી રહ્યો છે; પરમાં ચિત્ત કેમ જશે ?
અત્યાર સુધી પરમાં ચિત્ત એટલા માટે જતું હતું કે આપણી પાસે બીજો કોઈ વિકલ્પ નહોતો. માત્ર ઝૂંપડી જ જેની પાસે છે, એ માણસ બંગલાનો વિચાર ક્યાંથી કરે ? પણ જો બંગલો મળી ગયો, તો ઝૂંપડી છૂટી જ જવાની છે એય હકીકત છે.
આત્મસ્વરૂપની પિછાણરૂપી મહેલ મળ્યો; હવે પરના ઝૂંપડામાં કેમ જવાય ?
યોગશાસ્ત્ર ટીકા આત્મજ્ઞાનને આત્માના સ્વસંવેદનરૂપ જ માને છે. એટલે કે આત્માનુભૂતિ.
દેહ અને આત્મા એકમેક હોવા છતાં, પોતે દેહથી બિલકુલ ભિન્ન છે આવો અનુભવ જ્ઞાતાભાવના ઊંડાણમાં થાય છે અને ત્યારે આત્મદર્શન થાય છે.૩-૪
તો આ રીતે સ્વનું સ્વને દાન થયું. જ્ઞાનગુણે ચારિત્રગુણને પરભાવમાંથી પીછેહઠ આપી. ચારિત્રગુણે જ્ઞાનગુણને ઉદાસીન ભાવ આપ્યો.
એક પ્રશ્ન થાય કે ગુરુ શિષ્યને જ્ઞાન આપે ત્યારે પ૨ને સ્વ (જ્ઞાનગુણ)નું દાન થયું ને ?
२. आत्मज्ञानं च आत्मनः चिद्रूपस्य स्वसंवेदनमेव मृग्यते, नातोऽन्यदात्मज्ञानं नाम ॥ યોગશા. ટી.૭/૪ ૩. આતમદિરસણ જેણે કર્યું, તેણે મુંદ્યો (ઢાંક્યો) ભવભય કૂપ રે.
–શ્રીપાળ રાસ, ૪/૭/૩૭
-
૪. ખીર નીર પરે પુદ્ગલ મિશ્રિત, પણ એહથી છે અળગો રે; અનુભવ હંસ ચંચુ જો લાગે, તો નવિ દિસે વળગો રે.
સાધનાપથ
સમકિતના સડસઠ બોલની સજ્ઝાય, ૬૨
૫૩
