________________
સાધનાનાં ચાર ચરણો મૌનપૂર્વક મુનિ ઊભા રહે. કોઈની જોડે કશી વાત કરવાનો ઇરાદો નથી. પોતાની જાત જોડે જ્યાં હોટલાઈન પર સંપર્ક ચાલુ થઈ ગયો; ત્યાં અન્યો જોડેના સંપર્કની વાત કેવી? માત્ર ધર્મલાભ' જેવા એક-બે શબ્દો તેઓ બોલશે. બાકી કંઈ જ નહિ.
કાયયોગને ક્ષેત્રે કાયા સ્થિર. વચનયોગના ક્ષેત્રે મૌન. તો મનોયોગના ક્ષેત્રે શું હશે ? “ એ સવેમ રે.” બહારના કોઈ પણ પદાર્થમાં મુનિનું મન જતું નથી. અંદર જ ઊતરી ગયું છેને મન !
આવા સાધક માટે નિમિત્તોની દુનિયા જેવું કંઈ ખરું ?
હું ઘણીવાર કહેતો હોઉં છું કે ભક્તના શબ્દકોશમાં નિમિત્ત શબ્દ પાનેપાને છે; પરંતુ સાધકના શબ્દકોશમાં નિમિત્ત શબ્દનું અસ્તિત્વ જ નથી.
ભક્તનો સંદર્ભ મજાનો છે : હું બોલ્યો એમ નહિ; પ્રભુ મારે કંઠેથી પ્રગટ્યા; પ્રભુએ મને નિમિત્તરૂપ બનાવ્યો : “એ”ના શબ્દો લોકોને આપવા માટે. *
સાધકનો સંદર્ભ એ છે, જ્યાં નિમિત્ત જેવું કંઈ જ નથી. મને પેલા ભાઈએ કંઈક અણગમતું કહ્યું, આવું સાધકને લાગતું જ નથી. મારું કર્મ જ આમાં જવાબદાર છે. સામે રહેલ વ્યક્તિ નહિ જ.
ચોથી સાધના સ્વની વૈભવી દુનિયામાં ઊતરવા માટેની છે : ભોગ્યપણે નિજ શક્તિ અનંત ગવેષતા હો લાલ..”
સાધક ભોક્તા છે, પણ પરરૂપનો નહિ; સ્વરૂપનો, સ્વગુણનો.
શાસ્ત્રોમાં એક સરસ દષ્ટાંત અપાયું છે : કૂતરો સૂક્કા હાડકાના ટુકડાને ચલાવે છે. સૂકું હાડકું. એમાંથી શું નીકળે ? પણ જોશથી કૂતરું
૪૨
સાધનાપથ
