________________
સાધનાનાં ચાર ચરણો હાડકાને દબાવે ત્યારે એના પોતાના પેઢા અને દાંતમાંથી લોહી ઝરે છે અને એ માને છે કે આ હાડકામાંથી કેવો રસ ઝર્યો !
સામાન્ય મનુષ્ય માને છે કે પદાર્થો, સંપત્તિ વગેરે દ્વારા મને સુખ મળે છે. સાધકને ખ્યાલ છે કે સુખ, આનંદ પોતાની ભીતર જ છે. બહાર એ છે જ નહિ તો ક્યાંથી મળી શકે ?
એક પંખાવાળો ગામડામાં પંખા વેચવા ગયો - પૂઠાના પંખા. કોકે પૂછ્યું : કિંમત શું ? પંખાવાળો કહે : સો રૂપિયા. લોકો વિચારમાં પડી ગયા : પૂઠાનો પંખો સો રૂપિયાનો ? એની કરામત શી છે, ભાઈ ? પંખા વાળો કહે : એ જાદૂઈ પંખો છે. ક્યારે પણ એ તૂટે નહિ.
એ જમાનામાં વીજળીક પંખાઓ નહોતા. એક જણે એ પંખો ખરીદ્યો. ઘરે જઈ જોરથી હવા નાખવા લાગ્યો ને પંખાનાં પાંખિયાં છુટ્ટા! એ તો બરોબરનો ગિન્નાયો. પહોંચ્યો પંખાવાળાની પાસે : શેનો જાદૂઈ પંખો ? આ પંખો તો અર્ધા કલાકમાં તૂટી ગયો.
ખાવાળો કહે : સાહેબ, આ જાદૂઈ પંખો છે. એને વાપરવાની રીત પણ જાદૂઈ છે. તમે તો સામાન્ય પંખો વાપરો એ રીતે આ પંખો વાપર્યો હશે ? પેલા ભાઈએ હા પાડી. પંખાવાળો કહે : સાહેબ, નવો પંખો તમને ભેટ આપું. અને એને વાપરવાની રીત પણ તમને શીખવાડું. તમે ખુરશી પર બેઠા હો તો સામે ટેબલ પર પંખો રાખવાનો અને હવા ખાવી હોય ત્યારે તમારે પંખાને નહિ હલાવવાનો, પણ તમારા શરીરને હલાવવાનું.
કેવો જાદૂઈ પંખો !
લોકો ભોગો ભોગવી રહ્યા છે એવો ભ્રમ સેવે છે, તેમાં પણ આ જાદૂઈ પંખા જેવું નથી ? ભર્તુહરિએ આ વાત સ્પષ્ટ કરી: “મો ન મુpl:, વયમેવ મુple’ અમે ભોગોને માણ્યા એમ નહિ; ભોગોએ અમને માણ્યા છે.
સાધનાપથ
૪૩
