________________
સાધનાનાં ચાર ચરણો મોટો રાખીએ છીએ. નજીકની વ્યક્તિઓ અને ઉપયોગમાં આવતા પદાર્થો પર “સારું' કે “ખરાબ”નું સ્ટીકર લગાવ્યા જ કરીએ છીએ.
આગળ જોયું તેમ કોઈ વ્યક્તિ ખરાબ છે નહિ. દુનિયામાં સહુથી ખરાબ હોઈએ તો માત્ર આપણે. માત્ર હું. બીજી બધી જ વ્યક્તિઓ સારી છે.
ઉપનિષદ્ગા ઋષિ એક પારો મંત્ર આપે છે : “મિત્રસ્ય વક્ષસી પશ્ય” તું મિત્રની આંખ વડે દુનિયાના લોકોને જો. બધા જ મિત્રો જ છે.
થોડાક ઊંડા ઊતરીએ.
ઘણા બધા લોકો પર તિરસ્કાર, ગુસ્સો આવ્યા કરે છે; કારણ શું ? અપવાદ રૂપ એ જ લોકો હશે જે આપણા “હુંની આરતી ઉતારતા હશે. તિરસ્કારનું મૂળ છે જીવષ.
જીવષ કારણિક પણ છે અને અનાદિથી પોષેલ છે માટે અકારણિક પણ ક્યારેક છે.
સમજીએ.
કારણિક જીવેષ એટલે આપણી મનગમતી વસ્તુની પ્રાપ્તિમાં જે અવરોધરૂપ બને તેના પર આપણને દ્વેષ થશે. કારણ એક જ કે પોતાના રાગના સાધનની પ્રાપ્તિમાં તે અવરોધક બન્યો.
આથી પણ ઊંડનો એક જીવષ છે, જેને આપણે અકારણિક તરીકે ઓળખાવી શકીએ. દેખીતું કોઈ જ કારણ ન હોય અને છતાં ચેતના પ્રત્યે તિરસ્કાર થયા કરે : આ લોભિયો છે. આ ધૂતારો છે. આ આવો છે. આને અકારણિક જીવદ્વેષ એટલા માટે કહ્યો કે અહીં તે તે વ્યક્તિ કશામાં અવરોધક નથી બન્યો.. લાગે કે આપણી ચેતનામાં બહુ ઊંડે સુધી આ રોગ પ્રસરી ગયેલો છે. કોઈ પણ કારણ વિના કોઈ પણ વ્યક્તિને હલકી બતાવી દેવી. આ અકારણિક જીવદ્વેષમાંથી અને કારણિક જીવષમાંથી સાધક નીકળી શકે.
૩૪
સાધનાપથ
