________________
સાધનાનાં ચાર ચરણો ઝૂંપડીમાં જઈ સંતને વન્દન કરી સમ્રાટે પૂછ્યું : પેલો હીરો ક્યાં ગયો ? સંતને તો યાદ પણ નહોતું. એ પૂછે છે : ક્યો હીરો ? સમ્રાટ કહે છે : પાંચ વરસ પહેલાં હું આવેલ ત્યારે મેં ભેટ ધરેલ. સંતને હજુ યાદ નથી આવતું.
મઝાનું સૂત્ર અહીં ખૂલે છે : જ્યાં રસવૃત્તિ ત્યાં સ્મરણ. તમે એ ઘટનાને ભૂલી જવાના, જે ઘટના ઘટી ત્યારે તમારો સહેજ પણ રસ નહોતો. રસવૃત્તિનો અભાવ તો સ્મૃતિનો અભાવ. ઘટના વખતે જ તમે હાજર નહોતા, પાછળથી શી રીતે એ ઘટનાને તમે વાગોળી શકો?
સમ્રાટના મનની અવધારણા કહે છે કે સંતને બધો જ ખ્યાલ છે. પરંતુ નિઃસ્પૃહતાનો અંચળો તો ઓઢી જ રાખ્યો છે. સમ્રાટે યાદ અપાવીઃ મેં હીરાને આપને ભેટ ધરેલો. એ પછી ઉપરની લાકડાની વળી પર એ મૂકેલો. - સંતે કહ્યું : જોઈ લ્યો ત્યાં. જો કોઈ નહિ લઈ ગયું હોય તો એ ત્યાં જ હશે. રાજા મનમાં વિચારે : “કોઈ નહિ લઈ ગયું હોય તો.” પોતે જ ક્યાંક છુપાવી રાખ્યો હશે. સારી કિંમત આવે ત્યારે મેળવવા માટે.
સમ્રાટે વળી પર હાથ મૂક્યો તો એના આશ્ચર્ય વચ્ચે હીરો ત્યાં જ હતો. ધૂળના ઢગ વચ્ચે એ ત્યાં હતો. સમ્રાટ નવાઈ પામ્યો. એણે પૂછ્યું: હવે આ હીરાનું શું કરવું? - સંત કહે : મારે તો એ કશા ઉપયોગનો છે જ નહિ. લોક કલ્યાણ માટે તમે એને વાપરી શકો. - સમ્રાટ હવે રથમાં બેઠો ત્યારે તેના અવધારણાના ચશ્મા સાફ થઈ
ગયા હતા.
લોકો માટેની પણ આપણી એક અવધારણા છે : આ વ્યક્તિ સારી, આ ખરાબ. હું ઘણીવાર કહેતો હોઉં છું આપણે લોકો સ્ટીકર્સનો જથ્થો
૩૩
સાધનાપથ
