________________
नालम्बते दैष्टिकतां न निषीदति पौरुषे
२७३ न्मनसेत्यादिशति वेदः। पथाऽनेनैवाभीप्सितमखिलं सिध्यति सताम् । 'कुर्वन्नेवेह कर्माणि जिजीविषेच्छतं समाः । एवं त्वयि नान्यथेतोऽस्ति न कर्म लिप्यते नरे' ( यजु० ४०।२)। या काऽपि सिद्धिरभीष्टा, साऽविकला शक्यते लब्धुमुद्यमेनैवेति चेच्चेतसि क्रियते तहि नालभ्यं किंचिदस्ति जगति । अतः साधूक्तम्-'उद्यमेन हि सिध्यन्ति कार्याणि न मनोरथैः' । 'उद्योगिनं पुरुषसिंहमुपैति लक्ष्मीः' । अध्यवसायिन एव साहाय्यमाचरति विभुरपि । यथा चोक्तम्-'उद्यमः साहसं धैर्य बुद्धिः शक्तिः पराक्रमः। षडेते यत्र वर्तन्ते तत्र देवः सहायकृत्'।
__ पक्षद्वयस्य बलाबलत्वविवेचनेन सिध्यत्यदो यत् सुविचार्य कृतमवदातं कर्म साधयति साध्यमिह जगति । तदेव च संस्काररूपेणावशिष्टं दैवमिति भवति, प्रवर्तयति च भाविकर्मजातम् । अत उभयस्याश्रयणं न्याय्यम् ।
