Page Text
________________
(૩) દ્રવ્યકૃતિકર્મમાં વીરકનું ઉદાહરણ અને ભાવ કૃતિકર્મમાં કૃષ્ણ મહારાજાનું ઉદાહરણ. પીઠથી બદ્ધ પીઠિકાવાળા=ચોતરાવાળા) એવા એક ખીજડાનું વૃક્ષ પૂજતા દેખી વિચાર્યું કે આ વૃક્ષને પૂજવામાં તેને પૂજ્ય ઠરાવીને આ બાંધેલી પીઠિકા જ કારણ છે, નહિતર બીજાં વૃક્ષોને કેમ પૂજતા નથી ? લોકોને પણ પૂછતાં એમ જ ઉત્તર મળ્યો કે, અમારા પૂર્વજો એને પૂજતા આવ્યા છે, માટે અમે આ ખીજડાને જ પૂજીએ છીએ. તે સાંભળી ક્ષુલ્લકાચાર્યને વિચાર થયો કે, “આ ખીજડા સરખો હું નિર્ગુણ છું, ગચ્છમાં તિલક, બકુલ આદિ ઉત્તમ વૃક્ષ સરખા ઘણા રાજકુમાર મુનિઓ છે, છતાં પણ ગુરુએ તેમને સૂરિપદન આપતાં મને આપ્યું અને આ ગચ્છના મુનિઓ મને પૂછે છે, તેનું કારણ શું? મારામાં શ્રમણપણું તો છે નહિ, પરંતુ આ રજોહરણાદિ ઉપકરણ માત્ર રૂપ મારા ચિતિગુણ વડે (રજોહરણાદિ ઉપકરણ અંગે) અને ગુરુએ મને આચાર્ય પદ આપેલ હોવાથી વંદન કરે છે.” એમ વિચારી તુર્ત પાછા વળ્યા અને ઉપાશ્રયે આવ્યા. તેમની શોધ કરનારા મુનિઓએ પૂછતાં દેહ ચિંતાએ જતાં ફૂલની અકસ્માતુ વેદનાથી આટલો વિલંબ થયાનો ઉત્તર આપ્યો. ત્યાર બાદ ગચ્છ સ્વસ્થ થયો અને ક્ષુલ્લકાચાર્ય પ્રાયશ્ચિત્ત અંગીકાર કરી શુદ્ધ થયા. અહીં ક્ષુલ્લકાચાર્યને વ્રત છોડવાની ઈચ્છા વખતે તેમનો રજોહરણાદિ ઉપકરણોનો ચિતિ=સંચય તે દ્રવ્ય ચિતિવંદન અને પ્રાયશ્ચિત્ત વખતે એ જ ઉપકરણોનો સંચય તે ભાવ ચિતિવંદન જાણવું. (આવ. વૃત્તિ અને પ્રવ. સારો. વૃત્તિને અનુસાર)
I બીજુ દષ્ટાંતા I ૩ - કૃતિકર્મમાં કૃષ્ણ અને વીરકનું દષ્ટાંતા દ્વારિકા નગરીમાં કૃષ્ણ-વાસુદેવનું મુખ જોયા પછી જ ભોજન કરનારો વીરક નામનો કોળી રાજસેવક હતો. ચોમાસામાં કૃષ્ણ-વાસુદેવ રાજવાડીએ ન જતા હોવાથી રાજમહેલની બહાર જ નીકળતા ન હતા. તેથી દર્શનના અભાવે વીરક શાળાપતિ દુર્બળ થયો. ચાતુર્માસ વીત્યા બાદ સર્વ રાજાઓ આવ્યા અને વીરક પણ દર્શનાર્થે આવ્યો. કૃષ્ણ દુર્બળતાનું કારણ પૂછતાં દ્વારપાલે ચાર મહિના સુધી આપના દર્શન વિના ખાધા-પીધા સિવાય બેસી રહેવાની સર્વ વિગત કહી. તે સાંભળી વિરકને અંતઃપુરમાં પણ રજા વિના પ્રવેશ કરવાની આજ્ઞા આપી. હવે કૃષ્ણની જે જે પુત્રી વિવાહ યોગ્ય થાય તેને માતા કૃષ્ણ પાસે શણગાર પહેરાવી મોકલે. ત્યારે તેને “રાણી થવું છે કે દાસી?” એમ કૃષ્ણ પૂછે અને “રાણી થવું છે” એમ કહેનારને કૃષ્ણ મહોત્સવપૂર્વક શ્રી નેમિનાથ પાસે દીક્ષા અપાવે. એક વખત માતાએ શીખવેલી એક પુત્રીએ દાસી થવું કહેતાં તે વીરકને પુત્રી પરણાવી અને પોતાની પુત્રી પાસે સખત ઘરકામ કરાવવાની વરકને ફરજ પાડતાં પુત્રીએ અકળાઈને અંતે રાણી થવાનું કહેતાં વરકની અનુમતિ લઈ કૃષ્ણ દીક્ષા અપાવી. આમાં કૃષ્ણનો હેતુ એ જ કે મારી પુત્રી દુર્ગતિમાં ન જાય. એક વખત શ્રી નેમિનાથ પ્રભુ રૈવતકગિરિ (ગિરનાર) સમવસર્યા.તે વખતે કૃષ્ણવાસુદેવ અને એ જ વીરક શાળાપતિ પ્રભુને વંદન કરવા ગયા. ત્યાં કૃષ્ણ તો સર્વ સાધુઓને દ્વાદશાવર્ત વંદન વડે વંદન કર્યું, બીજા રાજાઓ કૃષ્ણની સાથે વંદન કરતાં કરતાં થાકીને થોડા-ઘણા મુનિઓને વંદન કરીને બેઠા અને વીરકે તો કૃષ્ણની અનુવૃત્તિએ સર્વ સાધુને વંદના કરી. કૃષ્ણ પરિણામે અત્યંત થાકી ગયા ત્યારે પ્રભુને કહ્યું કે, “હે પ્રભુ! ૩૬૦ સંગ્રામમાં પણ મને આવો થાક નથી લાગ્યો.”
-
-
ભાષ્યત્રિક-ભાવત્રિક ૭૧
| SR No. | 006186 |
| Book Title | Bhashyatrik Bhavtrik |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Punyakirtivijay |
| Publisher | Sanmarg Prakashan |
| Publication Year | 2013 |
| Total Pages | 198 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 15 MB |