________________
છઠ્ઠું અંગ ઃ ભાલ - કપાલ (લલાટ)
::
ભગવાન ત્રણ લોકના નાથ હતા માટે લલાટે પૂજા કરવાની છે.
તીર્થંકર પદ પુણ્યથી, ત્રિભુવનજન સેવંત
ત્રિભુવન તિલક સમા પ્રભુ, ભાલતિલક જયવંત... (૬)
અર્થ : તીર્થંકર નામકર્મના પુણ્યથી પ્રભુ ત્રણે ભુવન - પાતાળલોક, પૃથ્વીલોક અને સ્વર્ગલોક વડે સેવાઈ રહ્યા છે, તથા તિલક જેમ શરીર ઉપર શોભે તેમ ત્રણે ભુવનમાં તિલકની જેમ પ્રભુ આપ શોભી રહ્યા છો. આવા પ્રભુના ભાલમાં તિલક જયકારી હો ! આપના કપાળે તિલક કરી ભાવના ભાવું છું કે, આપની આજ્ઞા સદૈવ મારા મસ્તક પર રહો.
સાતમું અંગ : કંઠ
ભગવાને ઉપદેશ આ કંઠ વડે આપેલ છે માટે કંઠે પૂજા કરવાની છે.
સોલ પ્રહર પ્રભુ દેશના, કંઠે વિવર વર્તુળ,
મધુર ધ્વનિ સુરનર સુણે, તેણે ગળે તિલક અમૂલ. (૭)
અર્થ : હે પ્રભુ ! આપ નિર્વાણના સમયે જગતના ભવ્ય જીવો ઉપર હિતને માટે સોલ પ્રહર સુધી દેશના રૂપી વૃષ્ટિ કંઠમાં રહેલ વર્તુળ ભાગથી વરસાવી અને જે મધુર સ્વર દેવો અને માનવોએ સાંભળ્યો અને હૃદયમાં ધન્યતા અનુભવી એવી દેશના કંઠ-ગળાના પ્રતાપે આપે આપી તેથી હું પણ આપશ્રીના ગળે અમૂલ્ય તિલક કરી એવી શક્તિની માગણી કરું છું.
આઠમું અંગ : હૃદય - છાતીનો મધ્યભાગ
ભગવાનના હૃદય-કમલની પૂજા કરી ઉપશમભાવની પ્રાપ્તિ માગવાની છે. હૃદયકમલ ઉપશમ બળે, બાળ્યા રાગ ને રોષ, હિમ દહે વનખંડને, હૃદયતિલક સંતોષ.... (૮)
અર્થ : હૃદયરૂપી કમલમાં ઉપશમભાવને પ્રગટાવી આપે રાગ અને દ્વેષને બાળીને કેવલજ્ઞાન પ્રગટાવ્યું. જેમ હિમ આખા વનખંડમાં રહેલી વનસ્પતિને બાળવા માટે સમર્થ બને છે તેમ આપે ઉપશમ રૂપી હિમ દ્વારા રાગ અને દ્વેષ રૂપી વનખંડને બાળી નાખ્યું. એ ઉપશમભાવ ઉત્પન્ન થવાનું સ્થાન હૃદય છે. એટલે એ હૃદયે તિલક કરી હું પણ ઉપશમભાવ પ્રગટાવી રાગદ્વેષને બાળનાર બનું.
૫૦ ભાષ્યત્રિક ભાવત્રિક
