Page Text
________________
ભેળવીને કરાય તે નહિ) તથા છેદ પાડી દોરો પરોવી હારડા રૂપે કરેલ કોપરા, ખારેક, શિંગોડાં વગેરે વરસોલા કહેવાય. તેમ જ સાકરનાં દ્રવ્યો સાકરિયા-ચણા સાકરિયા, કાજુ વગેરે અખોડ, બદામ વગેરે સર્વ જાતિના મેવા તથા અચિત્ત કરેલાં ખાંડથી મિશ્ર રાયણ અને કેરી વગેરે ફળો, દ્રાક્ષનું પાણી, નાળિયેરનું પાણી તેમ જ કાકડી વગેરેની અંદર રહેલું અચિત્ત થયેલું પાણી તથા ડોળીનું એટલે મહુડાના બીજનું તેલ તે ડોળિયું. તેમ જ બીજાં એરંડીયું, કસુંભિયું વગેરે સરસોત્તમ એટલે ઉત્તમ દ્રવ્યમાં ગણાય છે અને તે લેપકત છે.
આ પ્રમાણે પૂર્વેના ૩૦ નીવિયાતાં તથા સંસષ્ટ દ્રવ્યો તથા સરસોત્તમ-ઉત્તમ દ્રવ્યો એ ત્રણ પ્રકારનાં દ્રવ્યો વિગઈ રહિત છે તો પણ નવિના પચ્ચકખાણમાં કારણ ઉત્પન્ન થયું હોય તો તે કારણ છોડીને શેષ નવિમાં કહ્યું નહિ. તથા પ્રકારના પ્રબળ કારણ વિના એ દ્રવ્યો નીતિમાં કહ્યું નહિ. જે કારણથી નિશીથ ભાષ્યમાં કહ્યું છે કે –
મુનિ યોગવહન કરે ત્યારે વિશેષ સામર્થ્ય ન હોય અથવા દીર્ધકાળ નવિની તપશ્ચર્યા ચાલતી હોય અથવા યાવજીવ વિગઈનો ત્યાગ હોય, બહુ તપસ્વી હોય અથવા નીવિના તપ સાથે ગ્લાન મુનિ, ગુરુ તથા બીજા સાધુની વૈયાવચ્ચ કરનાર હોય અને સર્વથા નરસ દ્રવ્યોથી અશક્તિ પ્રાપ્ત થતાં વૈયાવચ્ચમાં વ્યાઘાત થતો હોય ત્યારે તેવા મુનિઓને ગુરુની આજ્ઞાથી નીલિમાં ત્રણે પ્રકારના દ્રવ્ય કહ્યું. બાકી જિલ્લાના લોભથી નીવિયાતાં હોવા છતાં કહ્યું નહિ. જો કે તે દ્રવ્યો વિકૃતિ રહિત કહ્યાં છે છતાં સર્વથા વિકૃતિ રહિત નથી અને સુસ્વાદ રહિત તો નથી જ અને તપશ્ચર્યા તો સ્વાદિષ્ટ આહારના ત્યાગથી જ સાર્થક ગણાય.
દૂધ અને દહીં આદિ વિગઈઓ જ્યાં સુધી અન્ય દ્રવ્યો વડે હણાઈ ન હોય ત્યાં સુધી તે સાક્ષાત્ વિકૃતિ કરવાના સ્વભાવવાળી છે અને એ વિગઈઓ અન્ય દ્રવ્યો વડે હણાઈ હોય તો તેનાથી બનેલાં દૂધપાક, શીખંડ વગેરે નીવિયાતાં જો કે વિગઈના ત્યાગવાળાને કહ્યું છે. છતાં એ ઉત્કૃષ્ટ દ્રવ્યોને ખાનારને મનોવિકાર ઉત્પન્ન કરે છે. એટલે વિગઈના ત્યાગવાળા તપસ્વીને ઉત્કૃષ્ટ નિર્જરા થતી નથી. આથી દુર્ગતિથી ભય પામેલો જે સાધુ વિગઈને અને નીવિયાતને તથા સંસ્કૃષ્ટ દ્રવ્ય અને ઉત્તમ દ્રવ્યને વાપરે છે, તે સાધુને વિગઈ તેમ નીવિયાતા આદિ ત્રણ પ્રકારની વસ્તુઓ ઈન્દ્રિયના વિકારને ઉત્પન્ન કરવાના સ્વભાવવાળી હોવાથી તે બળાત્કાર દુર્ગતિમાં લઈ જાય છે. આ પ્રમાણે ભક્ષ્ય વિગઈ અને તેના ૨૧ ભેદોનું સ્વરૂપ
૧૪૪ ભાષ્યત્રિક-ભાવત્રિક
| SR No. | 006186 |
| Book Title | Bhashyatrik Bhavtrik |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Punyakirtivijay |
| Publisher | Sanmarg Prakashan |
| Publication Year | 2013 |
| Total Pages | 198 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 15 MB |