________________
સાથે નીવિયાતાનું સ્વરૂપ બતાવી અભક્ષ્ય વિગઈનું સ્વરૂપ અને તેના ૧૨ ભેદનું વર્ણન :
મધના મદિરાના
૨ ભેદ માંસના
0
૦
40
માખણના
જ
૧૨ (૧) મધ:- કુતિયાં અથવા કુંતાં તે જંગલમાં ઉત્પન્ન થનારા શુદ્ર જંતુઓ છે. તેનું મધ, માખીઓનું મધ અને ભમરીઓનું મધ - એમ કુલ ત્રણ પ્રકારે છે.
(૨) મદિરા :- કાષ્ઠની મદિરા અને લોટની મદિરા
કાષ્ઠ એટલે વનસ્પતિના અવયવ સ્કંધ-પુષ્પ તથા ફળ વગેરે. તે અવયવોને અત્યંત કહોવરાવીને જે ઉન્માદક આસવ-સત્ત્વ ખેંચવામાં આવે તે મદિરા. શેરડી વગેરેની મદિરા તે સ્કંધની, મહુડા વગેરેની મદિરા તે પુષ્પની અને દ્રાક્ષ વગેરેની મદિરા તે ફળની. એ રીતે બીજા અંગોની પણ કાષ્ઠ મદિરા જાણવી.
જુવાર વગેરેના લોટને કહોવરાવીને જે માદક સત્ત્વ ખેંચવામાં આવે તે પિષ્ટ મદિરા. (૩) માંસ :- જલચર પ્રાણીઓનું માછલા, કાચબા વગેરેનું માંસ સ્થલચર પ્રાણીઓનું - મનુષ્ય, ગાય, ભેંસ વગેરેનું માંસ ખેચર પક્ષીઓનું - ચકલી વગેરેનું માંસ - એમ ત્રણ પ્રકારનું માંસ છે અથવા લોહી-ચરબી-ચામડુ એમ ત્રણ પ્રકારનું માંસ છે.
(૪) માખણ:- ઘીની જેમ ઊંટડીના માખણ વિના ચાર પ્રકારનું છે. ઊંટડીના દૂધમાંથી દહીં ન બને, તેથી માખણ પણ ન બને એ સિવાય ગાય, ભેંસ, બકરી અને ઘેટીનું માખણ એમ ચાર પ્રકારનું માખણ છે. તે છાશથી જુદું પડેલું હોય તો અભક્ષ્ય થાય છે.
आमासु य पक्कासु य, विपञ्चमाणासु मंसपेसीसु ।
सययं चिय उववाओ, भणिओ य निगोयजीवाणं ।। કાચા માંસમાં, પાકા માંસમાં તેમ જ અગ્નિ ઉપર રંધાતા માંસમાં - એ ત્રણે
ભાષ્યત્રિક-ભાવત્રિક ૧૪૫
