Page Text
________________
હોય તો તેવા ભોજનથી નીવિના પચ્ચક્ખાણનો ભંગ થાય છે.
૧૭
લેવેણવા :- તિવિહારના પચ્ચક્ખાણમાં (અશન-પાન-ખાદિમ-સ્વાદિમ એ ૪ પ્રકારના આહારમાંથી) કેવળ પાણીનો એક જ આહાર ક૨ે છે અને શેષ ત્રણ આહારનો ત્યાગ થાય છે, જેથી કદાચ શુદ્ધ પાણી ન મળે અને ઓસામણનું પાણી અથવા ખજુરનું, આમલીનું કે દ્રાક્ષ વગેરેનું ઈત્યાદિ લેપકૃતૂ પાણી મળે, કે જેમાં ત્યાગ કરેલ અશન અથવા ખાદિમ વા સ્વાદિમ પદાર્થનાં રજકણો મિશ્ર થયેલ હોય તો કારણસર તેવું લેપકૃતુ પાણી પીવાથી પણ પચ્ચક્ખાણનો (તિવિહાર ઉપવાસાદિકનો) ભંગ ન ગણાય, તે કારણથી વેળ વા આગાર રાખવામાં આવે છે. એ દ્રાક્ષાદિકનાં પાણી ભાજનમાં રાખવાથી ભાજનને લેપવાળું-ચીકણું કરે છે માટે એ પાણીઓને શાસ્ત્રમાં “લેપકૃત્” (=લેપ-ચીકાશ કરનારાં) કહ્યાં છે.
૧૮ અલેવેણવા :– શુદ્ધ પાણીના અભાવે કદાચ કારણસર સોવીર-કાંજી (છાશની આછ) ઈત્યાદિ અલેપકૃતુ પાણી મળે તો તેવું પાણી (કાંજી વગેરે) પીવાથી તિવિહાર ઉપવાસાદિ પચ્ચક્ખાણનો ભંગ ન થાય તે કારણથી અàળ વા આગા૨ રાખવામાં આવે છે. કાંજી વગેરેનું પાણી જે ભાજનમાં રહ્યું હોય તે ભાજનને અલેપ રાખે છે, એટલે તે ભાજન ચીકાશવાળું થતું નથી માટે કાંજી વગેરેને અલેપકૃતુ પાણી કહ્યું છે. (અહીં અલેપ એટલે અલ્પ લેપ એવો અર્થ સંભવે છે.)
-
૧૯ અચ્છેણવા :- અચ્છ=નિર્મળ જળ એટલે ઉષ્ણ જળ કે જે ત્રણ *ઉકાળા વડે જ ઉકાળેલું હોય તો સર્વથા અચિત્ત થાય છે, તે પાણી પીવાથી તિવિહાર
૧ - રાંધેલા અનાજનું દાણા વિનાનું અને ડહોળું નહિ એવું નીતર્યું પાણી.
૨ - ગૃહસ્થે ખજૂરના ગળપણમાં કરેલું નીતર્યું પાણી, તેવી જ રીતે દ્રાક્ષાદિકના પાણી પણ નીતર્યા હોય તે લેવા સંભવે, પરંતુ ડહોળા હોય તો ખજૂરાદિનો (ત્યાગ કરેલ પદાર્થોનો) ચાવવા જેવો ભાગ આવી જવાથી પચ્ચ૰ ભંગ થાય. અહીં ખજૂરાદિકનું પાણી બનાવી કપડાથી ગાળેલું હોય તો તે નીતર્યા પાણી તરીકે કલ્લે એ સંભવે છે.
૩ - ભાજનમાં રાખવાથી ભાજનનો લેપ-ચીકાશવાળું કરે છે માટે, દ્રાક્ષાદિકના જળને શાસ્ત્રમાં લેપકૃતુ જળ તરીકે કહેલ છે.
૪ - વા શબ્દની સાર્થકતા છ આગારના પર્યન્ત કહેવાશે.
* કાચું પાણી પ્રાયઃ ઘણું સચિત્ત અને થોડુ અચિત્ત એવું મિશ્ર હોય છે. એક વાર ઉકાળો આવેલું પાણી તેથી ઘણું અચિત્ત બે ઉકાળા આવેલું પાણી, તેથી પણ અતિ ઘણું અચિત્ત (અને અલ્પ સચિત્ત) એવું મિશ્ર હોય છે, અને ત્રણ ઉકાળા આવેલું પાણી જ સર્વથા અચિત્ત થાય છે માટે વ્રતધારીઓએ ત્રણ ઉકાળા આવેલું પાણી પીવું, જેવું તેવું ઉકાળેલું પાણી વ્રતમાં દૂષણવાળું છે.
૧૩૪ ભાષ્યત્રિ-ભાવત્રિક
| SR No. | 006186 |
| Book Title | Bhashyatrik Bhavtrik |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Punyakirtivijay |
| Publisher | Sanmarg Prakashan |
| Publication Year | 2013 |
| Total Pages | 198 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 15 MB |