________________
થઈ કે, શ્રી ઉત્તરાધ્યયનસૂત્રમાં ‘ત્રિતાલ” નામના રાગમાં ગાઈ શકાય એવું એક અધ્યયન હોવાનો ઉલ્લેખ મળે છે. તો આ રાગ કઈ રીતે ગાઈ શકાય ? આવી જિજ્ઞાસા લઈને હું આપની સમક્ષ આવ્યો છું.
પૂ.આત્મારામજી મહારાજ શ્રેષ્ઠ સંગીતજ્ઞ હતા, એમનો કંઠ પણ અતિમધુર હતો. એમની વ્યાખ્યાનશૈલી ભૈરવીરાગના પ્રાધાન્યવાળી રહેતી. એમને પોતાને ગાવાની રૂચિ રહેતી, એમ સાંભળવાની પણ સવિશેષ રૂચિ રહેતી હતી. એથી પોતે ત્રિતાલ રાગમાં ગાઈને જિજ્ઞાસુને સંતોષી શકે, એવા સમર્થ હોવા છતાં ત્યાં જ હાજર એક સંગીતજ્ઞ તરફ આંગળી ચીંધીને એમણે કહ્યું : સંગીતના અચ્છા એક ગાયક અહીં આ સમયે હાજર જ છે. તમારી જિજ્ઞાસા સંતોષવા તેઓ ત્રિતાલ રાગ ગાઈ બતાવશે, તો તમને વાંધો નથી ને?
જિજ્ઞાસુએ હકારાત્મક જવાબ આપતાં પૂ. આત્મારામજી મહારાજની સંમતિ પામેલા સંગીતકારનો આનંદ બેવડાઈ ગયો. એ સંગીતકાર પોતાની કળા દર્શાવવા જ આવ્યા હતા, એમાં સામેથી ખુદ આત્મારામજી મહારાજ તરફથી સાનુકૂળ સૂચના થતાં સંગીતકારે પોતાની તમામ કળા કામે લગાડી દઈને ત્રિતાલ રાગ ગાવાની શરૂઆત કરી. પ્રારંભ તો ખૂબ આશાસ્પદ જણાયો, પણ આગળ જતાં જે લય જામવો જોઈએ અને માથાં ડોલી ઊઠવાં જોઈએ, આવી તન્મયતા સાધવામાં સંગીતકારને સફળતા ન જ મળી. એમણે ઘણો ઘણો પ્રયાસ કર્યો, પરંતુ ઠીક ઠીક આરોહ અવરોહ લેવાપૂર્વક લયની જમાવટ કરવામાં એમને સફળતા ન મળી, તે ન જ મળી, ત્યારે એમણે ગાન પૂર્ણ કર્યું.
સંગીતકારને પોતાને પણ ખ્યાલ આવી ગયો હતો કે, સોંપાયેલી જવાબદારી પાર પાડવામાં પોતાને પૂરી સફળતા છે
જૈનશાસનના જ્યોતિર્ધરો ભાગ-૨ # ૨
