________________
૫૮ ]
[ આગમસાર
“સે આયાવાઈ, લાયાવાઈ, કમ્માવાઈ, કિરિયાવાઇ” (૫) સૂત્ર કહીને ગણધર ભગવંતે સક્ષેપમાં સમગ્ર જૈન તત્ત્વજ્ઞાનના ભાવ હી દીધા છે, જે આ પ્રમાણેઃ— “આત્માનું” અર્થાત્ જીવનું' ચથા સ્વરૂપ જે જાણે, તેણે “અજીવ”નુ સ્વરૂપ પણ જાણવુ' જ પડે, (ર) લાનું સ્વરૂપ જાણે, એટલે જિનેશ્વરે જેના વડે લેાકસ્વરૂપની વ્યાખ્યા કરી છે. તે છ શાશ્વતા દ્રવ્ય (૧) ધર્માસ્તિકાય, (૨) અધર્માસ્તિકાય, (૩) આકાશ, (૪)કાળ, (૫) પુદ્દગલ અને (૬) જીવનુ સ્વરૂપ પણ જાણવુ' પડે, (૩) કર્મ'નુ' સ્વરૂપ જાણે એટલે આઠે કમ પ્રકૃતિએ (૧) જ્ઞાનાવરણીય (૨) દનાવરણીય, (૩) વેદનીય, (૪) મેાહનીય, (૫) આયુષ્ય, (૬) નામ, (૭) ગેાત્ર અને (૮) અંતરાય અને તે બધાની કુલ ૧૪૮ પ્રકૃતિનુ, (૧) અંધ, (૨) ઉદય (૩) ઉદીરણા અને (૪) સત્તાના સ્વરૂપથી બધા ભાવ જાણવા પડે અને (૪) ખંધ અને મેાક્ષરૂપી ક્રિયાનું સ્વરૂપ પુણ્ય-પાપ-આશ્રવ–સવ-નિર્જરા-મધ અને મેાક્ષ એમ સાતે પર્યાય . તત્ત્વનું સ્વરૂપ જાણવુ પડે, એટલે કે તે આત્મવાદી જીવ-અજીવાદિ નવતત્વનું, છદ્રવ્ય રૂપી લેાકનું, શુભાશુભ કે બધથી જીવને મળતી ચતુવિધ ગતી અને ૮૪ લાખ જીવાયેાનિનું, અને સંસારની આ ચતુવિધ ગતિના કારણરૂપ સાંપરાયિક ક્રિયાનુ ને તેમાંથી છુટવાના કારણ રૂપ અર્થાત્ જન્મમરણના ફેરા ટાળી, મેાક્ષ પ્રાપ્ત કરવારૂપ બાર પ્રકારના તપરૂપે નિજ રાનુ અને વ્રત પ્રત્યાખ્યાનરૂપ સવરક્રિયાનું સ્વરૂપ જાણવુ પડે; અર્થાત્ સમગ્ર જૈનતત્ત્વજ્ઞાનને જાણે,-એમ પહેલા અયનના