________________
આગમસાર ]
[ ૩૯ અધ્યાત્મજ્ઞાનનો મહિમા ગાતા કહે છે :દમસમ સમમિત્તી–સંવેય વિવેય તિવ્યનિબૅયા એએય ગૂઢ અપાવ, બેહબીયલ્સ અંકુરા
અર્થ :- “દમ” અર્થાત્ પાંચ ઇન્દ્રિયને દમ તે, સમ” એટલે કે ધમાનાદિ ચાર કષાયથી નિવૃત્તિ, “સમત્ત” એટલે સમભાવ, “મિત્તી” એટલે સર્વ જીવો પ્રત્યે મૈત્રીભાવ,–“આત્મવત્ સર્વભૂતેષુ પ્રાણીમાત્રને પોતાના આત્મા સમાન ગણીને તેમને પીડા ન પહોંચાડવી તે “ત્રીભાવ” છે. “સંગ” એટલે મોક્ષની અભિલાષા, વિવેક એટલે શરીર તે “હું” અર્થાત્ “આત્મા” નથી, અને “આમ” તે શરીરથી સાવ નિરાળો છે, એવું જે ભેદ વિજ્ઞાન થાય તે “વિવેક” છે, અને તીવ્ર નિવેદ અર્થાત્ ગાઢો વૈરાગ્યભાવ, એટલે સંસાર અને સંસારીભાવને અત્યંત કંટાળો–આ બધા આત્માના ગુણ એ “બોધિબીજ" ના અર્થાત સમ્યગ દશનના અંકુરા છે. સમક્તિરૂપી બીજના આ બધા ફણગા અર્થાત્ ગુણ છે; અને સમ્યગદર્શન જ પ્રથમ આવવાથી જીવાત્મા અજ્ઞાનરૂપી અનાદિના અંધકારમાંથી નીકળીને સમ્યકજ્ઞાનને અર્થાત આત્મહિતકારી અધ્યાત્મજ્ઞાનને પામે છે; એટલે અધ્યાત્મજ્ઞાનના પણ એ બધા અંકુરા છે, જે વિકાસ પામીને મેક્ષરૂપી ફળને પામે છે.
તેથી જ શ્રી દશવૈકાલિક સૂત્ર અધ્ય, ૪/૧૦માં પ્રભુએ ફરમાવ્યું છે –“પઢમં નાણું તઓ દયા! અર્થાત્ પ્રથમ અવાજીવાદિ તત્ત્વજ્ઞાનની પ્રાપ્તિ કરે, પછી જ જીવની યથાર્થ દયા પાળી શકાશે, બીજા સૂત્રથી “જ્ઞાન
