________________
૨૪ ]
[ આગમસાર છે –ગાયમા! દેવાણ અધમાગહીએ ભાસાએ ભાસંતિ પ-૪ અર્થાત્ ગતમ! દે અર્ધમાગધિ ભાષામાં બોલે છે.
શ્રી દશવૈકાલિક સૂત્રની વૃત્તિમાં હરિભદ્રાચાર્યે આ ભાષામાં જ સૂત્ર-સિદ્ધાંત રચવાને હેતુ સમજાવતાં કહ્યું છે“બાલીમંદમૂર્ખણું નૃણું ચારિત્રકાંક્ષિણામા અનુગ્રહાથ સવ: સિધાંત પ્રાકૃત કૃત:
અથ:- ચારિત્રધર્મની આરાધના ને સાધના કરનાર બાળક, સ્ત્રી, મંદબુદ્ધિવાળા કે ભૂખ લેકે ઉપર કૃપા કરીને સર્વજ્ઞ ભગવાન સિદ્ધાંતની પ્રરૂપણું પાકૃત ભાષામાં જ કરે છે. પરમાર્થ એ છે કે ભાષા બે પ્રકારની હાય (1) પંડિતની અર્થાત્ વિદ્વાની અને (૨) પ્રાકૃત અર્થાત્ ગ્રામ્ય લેકેની. પંડિતેની ભાષા “સંસ્કૃત છે, જે સામાન્ય જનસમુદાય માટે સમજવી ને બોલાવી કઠીન છે, અને સામાન્યજન અર્થાતું, બાળક, સ્ત્રી, મંદબુદ્ધિવાળા અને મૂખ લોકો પણ સમજી શકે તેવી સરળ પ્રાકૃત અર્થાત્ અધમાગધ ભાષા છે. તેથી તેવા લોકો ઉપર અનુગ્રહ અર્થાત્ કૃપા કરીને સર્વજ્ઞ તીર્થકરે અર્ધમાગધિભાષામાં બેધ આપે છે. જેની ગુંથણ કરીને ગણધર ભગવંતે પણ તે જ ભાષામાં શાસ્ત્રો રચે છે, જેથી કરીને તેવા લેકે પણ ચારિત્રધર્મનું રૂડા ભાવથી પાલન કરીને માસતુષ મુનિવરની જેમ પોતાનું આત્મકલ્યાણ વહેલા વહેલા સાધી શકે. સર્વજ્ઞ તીર્થકરને કેટલે ઉદ્દાત હેતુ છે.
અધમાગધ ભાષામાં માગધિ અને દેશી ભાષાના શબ્દોનું મિશ્રણ છે. તેથી અર્ધમાગધ ભાષા કહેવાય છે.
