________________
આવશ્યક સૂત્ર ]
[ ૩૯૭ તેવા સંચમીને ચારિત્રધર્મની વિશુદ્ધિ અને રક્ષણ માટે રોજ સવારે ને સંધ્યાકાળે જે કરણું અવશ્ય કરવાની સર્વજ્ઞોએ. ફરમાવી છે, તેનું નામ “આવશ્યક સૂત્રમાં કહ્યું છે. વ્યવહારભાષામાં તેને “પ્રતિકમણ કે પડિકમણું ? કહેવાય છે.
સાધના વગર ધર્મની આરાધના થતી નથી, અને સાધનાને હેતુ જ આત્માની વિશુદ્ધિ અને ઉનતિ છે જે વિશુદ્ધિ જીવને સતત લાગતા દેની નિવૃત્તિ વગર સાધક - સાધી શકતો નથી. આવશ્યક કરણી એ દેષ નિવૃત્તિની ક્રિયા છે જેને આશ્રય લઈ અનેક જીવ સદ્દગતિ ને મોક્ષને પામ્યા છે, અને આ આરાના અંતભાગમાં પણ ચાર જ આવશ્યક તેમજ અન્ય ત્રણ સૂત્રોના આધારે એકાવતારી થવાના છે. એવી એક માન્યતા છે, તેથી “આવશ્યક’ને જ્ઞાનીઓએ જીવનવિશુદ્ધિ, સંયમ વિશુદિની ક્યિા કહી. સાધનાને પ્રાણુ ગણેલ છે. આ રીતે બત્રીસે આગમની આધારશીલા એક અપેક્ષાએ “આવશ્યક સૂત્ર છે. નિનામાને કર્મમળથી સતત દૂર રાખવા માટે આવશ્યક જેવી અનન્ય બીજી કોઈ કિયા નથી. એ તેનું વિશિષ્ઠ માહાતમ્ય છે, જે પૂર્વાચાર્યોએ નીચેની ગાથામાં બતાવ્યું છે? “આવસ્મયમુભયકાલં, સહમિહ જે કુણંતિ ઉજજુત્તા જિર્ણવિજજ કહિય વિહિણ, અકમ્મ ગાય તે હું તિ
અર્થ - જિનેશ્વરે ફરમાવેલી વિધિ પ્રમાણે શુદ્ધ ભાવે જે કઈ બંને કાળનું આવશ્યક કરે છે, તે ઔષધ જેમ રોગને મટાડે છે, તેમ જીવન ભવરોગ મટાડી જીવાત્માને
