________________
વ્યવહારસૂત્ર ]
[ ૩૬૫ પ્રાયશ્ચિતની તપસ્યા :-ગુરૂમાસિક પ્રાયશ્ચિત જઘન્ય ૪, મધ્યમ ૧૫ ને ઉત્કૃષ્ટા ૩૦ ઉપવાસ કહ્યા છે. લઘુમાસિક પ્રાયશ્ચિત તેટલા એકાસણું કરવાનું છે.
લઘુ ચી માસિક પ્રાયશ્ચિત :- ચોમાસુ કરવા અંગે કે ઈ. દેષ પરવશપણે થાય તે જઘન્ય ૪ આયંબિલ, મધ્યમ ૬૦ નિવી, અને આતુરતાથી ઉપગ સહિત (જાણીબુઝીને) દેષ લગાડ હોય તે જધન્ય ૪ ઉપવાસ ને મધ્યમ ૬ છઠ્ઠ ને મૂચ્છભાવથી (મેહવશ) દેષ લગાડયો હોય તે જઘન્ય ૪ છઠ્ઠ, મધ્યમ ૪ અઠ્ઠમ ને દરેકમાં ઉત્કૃષ્ટ ૧૦૮ ઉપવાસ કહ્યા છે.
ગુરૂચૌમાસિક પ્રાયશ્ચિત :- પરવશપણે દેષ થયો. હોય તો જઘન્ય ૪ ઉપવાસ, મધ્યમ ૪ છઠ્ઠ, સ્વેચ્છાએ દેષ લગાડયો હોય તે જઘન્ય ૪ છઠ્ઠ તથા ૪ દિવસના ચારિત્રને છેદ, મધ્યમ ૪ અઠ્ઠમ ને છ દિવસના ચારિત્રને છે, અને મૂરછભાવે દેષ લગાડયો હોય તે જઘન્ય ૪ અઠ્ઠમ તથા છ દિવસને છેદ, મધ્યમ ૧૫ અઠ્ઠમ તથા ૬૦ દિવસને છેદ ને દરેકમાં ઉત્કૃષ્ટ ૧૨૦ દિવસના ઉપવાસ તથા પરવશપણમાં છેદ નહિ, છાએ ઉપગ સહિતમાં ૧૦૮ દિવસને છે, અને મૂચ્છભાવમાં ૧૨૦ દિવસને છેદ કહ્યો છે. - (ર) વ્યવહાર સૂત્ર :- બીજું છેદ સૂત્ર છે. ૧૦ ઉદ્દેશા છે. ૬૦૦ શ્લોક પ્રમાણ મૂળ પાઠ છે.
પ્રથમઉદેશ :- આમાં કહ્યું છે કે માસિક પ્રાયશ્ચિત. આવે તેવા દો લગાડે પણ તેની આચાર્ય-ગુર્વાદિક પાસે જે નિષ્કપટ ભાવે સરળતાથી આલોચના (કબુલાત) કરે તે તેને એક માસનું પ્રાયશ્ચિત આવે, જ્યારે કપટભાવે આલેચના.
