________________
૩૬૦ ]
[ આગમસાર સામાયિકના દ્રવ્ય ને ભાવ સામાયિકના ભેદ, સામાયિકના પ્રશ્નોતર, સાધુના લક્ષણ ઈત્યાદિનું કથન છે.
સામાયિક - પછી દ્રવ્ય અને ભાવ સામાયિકનું સ્વરૂપ કહ્યું છે. ઉપયોગ રહિત અને ચંચળચિરને સામાયિકના પાઠ બેલી જઈ કરે તે “ દ્રવ્ય સામાયિક” કહેવાય (પ્રતિકમણનું પણ તેમજ સમજવું). ભાવ સામાયિક બે પ્રકારે (૧) આગમ ભાવ સામાયિક ને (૨) ને આગમ ભાવ સામાયિક છે. સામાયિકના સૂત્રાર્થને જાણકાર ઉપયોગ સહિત વિધિપૂર્વક સામાયિક કરે તે આગમથી ભાવ સામાયિક છે અને (૨) જે સામાયિકને વિધિપૂર્વક કરીને કે સામાયિક બાંધ્યા વગર પણ પોતાના આત્માને સંયમ, નિયમ ને તપમાં સર્વ સાવદ્ય ચાગ ભાવથી તને, સ્થાપે તેને કૈવળી ભગવંતે સામાયિક કહી છે અને તેવી સામાયિકને શાસ્ત્રમાં “આગમ ભાવ સામાયિક” કહી છે. (૨) જે જીવાતમા ત્રસ સ્થાવર આદિ સર્વ જીવો પ્રત્યે સમભાવ ધારણ કરે છે, તેને “સામાયિક જ છે. તેમ કેવળી ભગંવત કહે છે.
અનુગના ચાર દ્વાર (૧) ઉપક્રમ, (૨) નિક્ષેપ, (૩) અનુગમ અને (૪) નય છે. આ ચારમાં ઉપકમની ચર્ચા વિસ્તારથી કરવામાં આવી છે. બાકીના ત્રણ દ્વારનું કથન સંક્ષેપમાં કર્યું છે. આ પ્રમાણે આ સૂત્રમાં મહત્વના જેન પારિભાષિક શબ્દની વ્યાખ્યા કરવામાં આવી છે. તેથી જિનાગમના રહસ્યને પામવા માટે આ શાસ્ત્ર ઘણું ઉપયોગી છે.
“ઈતિ અનુગદ્વાર સૂત્ર સમાપ્ત
