________________
૩૫૮ ]
[ આગમસાર
આગમસૂત્રોમાં નંદીસૂત્ર પછી અનુયાગદ્વાર આવે છે.
તેનુ કારણ એ છે કે જેમ પાંચ જ્ઞાનરૂપી “નંદી ” મંગળસ્વરૂપ છે, તેવી જ રીતે અનુયોગદ્વાર સૂત્ર પણ બધા આગમાને અને એની વ્યાખ્યાએને સમજવાં માટે ચાવીરૂપ છે, આમ આ ખંને સૂત્ર એક બીજાના પૂરક છે. સૂત્રાના વગી કરણમાં આ બંને સૂત્રનુ સ્થાન “ચુલિકા વર્ગ માં ” રાખવામાં આવેલ છે. જેવી રીતે મંદીર ધજાથી શાભે છે તેવી રીતે આગમ મંદીર પણ નન્દી ને અનુચેાગ દ્વારરૂપ ચલિકાથી દીપે છે
મંગલાચરણ મતિ આદિ પાંચ જ્ઞાનના નામ આપીને કરેલ છે. (૧) “આભિનિબાધિક કે મતિજ્ઞાન” સન્મુખ આવેલા પદાર્થ ને મર્યાદાપૂર્વક જાણે કે વિષયને સાંભળે(૨) સાંભળીને પદાર્થનું સ્વરૂપ જાણે તે “ શ્રુતજ્ઞાન ’”. આ બંને જ્ઞાન ઈંદ્રિયા અને મનની સહાયતાથી જ થાય તેથી “ પરાક્ષ ” કહ્યા છે. (૩)અવધિજ્ઞાન ક્ષેત્ર ને કાળની મર્યાદાપૂર્વક રૂપી પાર્થાને જાણે દેખે (૪) મનઃ પવ કે મન:પર્યાય જ્ઞાન મનમાં ચિંતવેલા પ્રદા (વિચાર)ને જાણે અને(પ) સ’પૂર્ણ લેાકાલેાકના સર્વ પદાર્થોને સ` પર્યાયાને ભાવાથી જાણે દેખે તે કેવળજ્ઞાન.
,,
66
99
66
,,
પાંચ જ્ઞાનના નામ આપીને પરમ ઉપકારી શ્રુતજ્ઞાનનુ વિસ્તારથી નિરૂપણ કર્યું છે. કારણ કે શ્રુતજ્ઞાનના જ “ ઉદ્દેશ (ભણવાની આજ્ઞા) સમુદ્દેશ ” (શિષ્યાદિના ભણતરનુ સ્થિરીકરણ કરવું) “ અનુજ્ઞા” (બીજાને ભણાવવાની આજ્ઞા કરવી) અને “અનુયાગ” (વિસ્તારથી સૂત્રાની વ્યાખ્યા કરવી) થાય છે. જ્યારે બાકીના ચારે જ્ઞાનના આ ઉદ્દેશાદિ થતાં નથી. તેથી સ્વહિતકારી હાવા છતાં પરને ઉપકારી
