________________
૩૦૪ ]
[ આગમસાર
ત્રીજા પ્રાભૂતમાં ક્ષેત્ર પ્રમાણ છે. ચંદ્ર સૂર્ય દ્વારા પ્રકાશિત થતા દ્વીપ સમુદ્રોનુ' વર્ણન છે.
ચેાથા પ્રાલતમાં તાપક્ષેત્રનું પ્રમાણ છે, અંધકારના ક્ષેત્રનુ નિરૂપણ છે. ચંદ્ર-સૂર્યના સસ્થાન બે પ્રકારે (૧) વિમાન સંસ્થાન ને (૨) પ્રકાશિત ક્ષેત્રનુ` સંસ્થાન બતાવ્યા છે. સંસ્થાન સબંધમાં અન્ય ૧૬ મતાન્તરાના ઉલ્લે ખ કર્યો છે.
પાંચમા પ્રાભૂતમાં સૂર્ય'ની લેશ્યાઓનુ, છઠ્ઠામાં સૂર્યના પ્રકાશ ( આજ ) નું પ્રમાણુ હ્યા છે. જ બુદ્વીપમાં પ્રતિવર્ષ કેવળ ૩૦ મુહૂત સુધી સૂર્યના પ્રકાશ જૈનમતે અવસ્થિત રહે છે. બાકીના સમયમાં અનવસ્થિત રહે છે, કારણકે પ્રત્યેક મડળ પર એક સૂર્ય ૩૦ મુહૂત સુધી રહે છે. આમાં જે જે મંડલ પર રહે છે તે ષ્ટિએ તે. અવસ્થિત છે, અને બીજા મડલની અપેક્ષાએ અનવસ્થિત છે..
સાતમા પ્રાભૂતમાં સૂર્ય પોતાના પ્રકાશથી મેરૂ પર્યંત ને બીજા પ્રદેશાને પ્રકાશિત કરે છે તે કહ્યું.
આઠમામાં ઉદય-અસ્તનું પ્રમાણ છે. જમુદ્દીપના મેરૂ પર્વતથી પૂર્વ-પશ્ચિમમાં જે વખતે દિવસ હોય છે. તે સમયે દક્ષિણ-ઉત્તરમાં રાત્રિ હોય છે. લવણ સમુદ્રની ઉત્તર-દક્ષિણમાં જે વખતે દિવસ હાય છે, તે સમયે પૂર્વ – પશ્ચિમમાં રાત હેાય છે, પછી જુદા જુદા ક્ષેત્રાની અપેક્ષાએ. ઉત્સિ`ણી ને અવસિર્પણી કાળનું કથન યું છે.
નવમા પ્રાકૃતમાં પુરૂષ છાયાનું પ્રમાણ છે. સૂર્યના. ઉદય ને અસ્ત વખતે ૫૯ પુરૂષ પ્રમાણ છાયા હૈાય છે.
