________________
૩૦૨ ]
[ આગમસાર (૬-૭) સૂર્યપ્રજ્ઞપ્તિ અને ચંદ્રપ્રજ્ઞપ્તિ : - સૂર્ય પ્રજ્ઞપ્તિ અને ચંદ્રપ્રજ્ઞપ્તિ અનુક્રમે ૬ઠું અને ૭મું ઉપાંગ છે, તે બંને જ્ઞાતાસૂત્રના ઉપાંગ છે. તે બંનેમાં અકેક અધ્યયન, ૨૦, ૨૦ પ્રાભૃત અને પ્રાપ્ત મૂળ પાઠ ૨૨૦૦ ગાથા પ્રમાણ છે. ગદ્યસૂત્ર ૧૦૮ અને પદ્યગાથા ૧૦૩ છે. ચંદ્રપ્રજ્ઞપ્તિમાં તિષ્ક ચક્રનું વર્ણન અને મંગલાચરણરૂપે જે ૧૮ ગાથા આપી છે તે વધુ છે, બાકી - બંને પ્રાયઃ સમાન છે.
- જર્મન વિદ્વાને અને બીજા પાશ્ચાત્ય વિચારકે આ બંને સૂત્રોને તેમાં આપેલા ગણિત, તિષ્ક વિજ્ઞાન, - ભૂગોળ તથા ખગોળને બહુ મહત્વપૂર્ણ માને છે. ડો. શુબ્રિગે
જર્મનીની હેમબર્ગ યુનિવર્સિટીમાં ભાષણ કરતાં કહ્યું છે કે .“ He who has a thourough Knowledge of the structure of the world cannot but admire the inward logic and harmony of jain ideas. Hand in hand with the refined cosmographical ideas goes a high standard of astronomy and mathematics. A history of Indian astronomy is inconcevable without the famous “ Surya Pragnapti " 24.91c જેન વિચારકે એ જે તર્કયુક્ત સુસખ્ખત સિદઘાંતોને રજુ ર્યા છે તે અર્વાચીન વૈજ્ઞાનિકોની દષ્ટિથી પણ અમૂલ્ય અને મહત્વપૂર્ણ પૂરવાર થયા છે. વિશ્વરચનાના સિધ્ધાંતની સાથે સાથે તેમાં ઉચ્ચકોટીનું ગણિત અને જ્યોતિષ્ક વિજ્ઞાન પણ છે. સૂર્યપ્રજ્ઞપ્તિમાં આ બંને વિષયો પર ખૂબ ઊંડાણથી વિચાર્યું છે, તેથી ભારતીય જ્યોતિષ શાસ્ત્રને ઈતિહાસ -સૂર્ય પ્રજ્ઞપ્તિને ઉલેખ કર્યા વિના અધૂરો ગણાશે.”
