________________
આગમસાર ]
[ ૧૧. શબ્દાર્થ :- તેમાં જ્ઞાન પાંચ પ્રકારનું છે - (૧) શ્રુતજ્ઞાન, (૨) મતિજ્ઞાન, (૩) અવધિજ્ઞાન, (૪) મનઃ પર્યાય જ્ઞાન અને (૫) કેવળજ્ઞાન,
અનુકમ બદલવાને આમાં હેતુ એ છે કે પાંચે જ્ઞાનમાં. આ એક જ જ્ઞાન બલકું, અર્થાત્ બીજાને કહી સંભળાવાય તેવું બલકું છે, બીજા ચારે જ્ઞાન મુંગા છે, તે બધા જ્ઞાનને જીવને અનુભવ થાય પણ તે જ્ઞાન વડે જે જાણ્યું, અનુભવ્યું, તે કહેવા માટે કે લખવા માટે વાણી કે અક્ષરજ્ઞાનને જ ઉપયોગ કરવો પડે, એટલે તેનું નિરૂપણ શ્રુતજ્ઞાન વડે જ થઈ શકે. તીર્થકર ભગવત પણ કેવળજ્ઞાન પ્રગટાવ્યા પછી, વીતરાગ કેમ થઈ શકાય, કેવળજ્ઞાન કેમ પ્રગટાવી શકાય. અને તેની આરાધના કેવી રીતે થઈ શકે તે બધુ શ્રુતજ્ઞાન વડે જ કહી શકે, તેથી પાંચ જ્ઞાનમાં મોક્ષદાતા જ્ઞાન શ્રુતજ્ઞાન કહ્યું છે; અને ઉપરોકત ૨૮મું અધ્યયન એ મોક્ષમાર્ગનું અધ્યયન છે, તેથી મેક્ષદાતા. એવા શ્રુતજ્ઞાનને પાંચે જ્ઞાનમાં મોખરાનું પ્રથમ સ્થાન હેતુપૂર્વક આપ્યું છે.
વળી આ જ્ઞાન અનાદિકાળથી ગુરૂગમથી જ બહુધા મેળવાય છે. જે કે શ્રી અનુગદ્વાર સૂત્રમાં કહ્યું છે કે પુસ્તક આકારે લખાયેલું છે તે દ્રવ્યશ્રત છે. તેથી ધર્મ શાસ્ત્રો ઋષભદેવ ભગવાનના સમયથી છે, તે પણ પ્રભુ મહાવીર સ્વામીના સમયની વાત લઈએ તે પ્રભુ મહાવીરે. જે વચને “ત્રિપદિ” રૂપે કહ્યા, તે ગણધરેએ અંતરમાં અવધાર્યા, ને બાર અંગસૂત્રની ગૂંથણી (રચના) પણ પિતાના અંતરમાં જ કરી અને જે શિષ્ય તે જ્ઞાનના અધિકારી જણાયા, તેમને તે જ્ઞાન સૂત્રસિદ્વાંતરૂપે પણ કંઠસ્થ જ
