________________
૨૯૦].
[ આગમસાર બાહ્ય (૫) દેશ થકી અને સર્વ થકી (૬) અનુગામી, (૭) હાયમાન (ઘટવું) ને વર્ધમાન (વધવું), (૮) અવસ્થિત, (૯) પ્રતિપાતી ને (૧૦) અપ્રતિપાતિ આવ્યા પછી ન જાય તે. એમ દશ પ્રકારે વિસ્તૃત નિરૂપણ છે–
તીર્થકરેને નિયમા જન્મથી જ અવધિજ્ઞાન હોય છે.
થયા પછી જીવનપર્યત રહે તે અવસ્થિત (સ્થિર ) ને અપ્રતિપાતિ તે દેવને નાણકીને હોય, ને છેડો કાળ રહે તે અનવસ્થિત ને આવ્યા પછી ચાલ્યું જાય તે પ્રતિપાતિ, મનુષ્ય ને તિર્યંચને અવસ્થિત-અનવસ્થિત. પ્રતિપાતિ ને અપ્રતિપાતિ એમ દરેક પ્રકારનું હોય.
(૩૪) પ્રવિચારણું (પરિચારણું) પદ:- આને અર્થ કામભેગે છે. તેને દ્વારથી (૧) અનંતર આહાર દ્વાર, (૨) આભેગ–અનાભોગ આહાર, (૩) આહારના પુદ્ગલેને જાણતા-દેખતાં, ન જાણતા-ન દેખતા ગ્રહણ કરવાને દ્વાર, (૪) અધ્યવસાય દ્વાર, (૫) સમ્યકત્વ અભિગમ દ્વાર, (૬) પરિચારનું દ્વાર અને (૭) પરિચારણાને અલ્પ બહુવ એમ ૨૪ દંડક આશ્રી વિચાર કરવામાં આવ્યો છે. મુખ્યત્વે પરિચારણા કને, ક્યારે, કેવા પ્રકારે હોય તેને ૨૪ દંડક આશ્રી વિચાર છે.
આહાર બે પ્રકારના (૧) આભગ નિવર્તિત અને (૨) અનાભોગ નિવર્તિત. પાંચ એકેન્દ્રિયમાં અનાગ નિવર્તિત અને બાકીના ૧૯ દંડકમાં બંને પ્રકારને હેય.
અધ્યવસાય બે પ્રકારના (૧) પ્રશસ્ત ને (૨) અપ્રશસ્ત – બધા સંસારી જીવોમાં બંને પ્રકારના હોય. પાંચ સ્થાવર