________________
ચોથું ઉપાંગસૂત્ર–પન્નવણું સૂત્ર] [ ર૮૩.
(૧) સ્પષ્ટ કમ એટલે કર્મના દલિકે આત્મપ્રદેશને. સ્પશીને તુરત ખરી જાય તે સાયના દષ્ટાંતે. એક લોખંડના ટુકડા પર સોયને ઉભી રાખે ને છોડી દો તે સેય તરત. જ પડી જશે. એવું પૃષ્ટ કર્મ છે. આત્માને એક સમયે કર્મદલિકે સ્પશે, બીજા સમયે વેદાય ને ત્રીજા સમયે તો ખરી પડે ને નાશ પામે, તે કેવળી ભગવંતના કર્મ.
(૨) બદ્ધ કર્મ તે સેયને દેશથી લેઢાના ટુકડા સાથે બાંધી દીધા જેવું છે. જ્યાં સુધી દોરો બાંધે છે. ત્યાં સુધી સેય બંધાયેલી રહે છે. પણ દેરો છોડતાં જ સેય જુદી. થઈ પડી જાય છે, એમ કર્મ પણ આસક્તિ કે મમતાની દેરી વડે બંધાયેલ છે, ત્યાં સુધી જ આત્મા સાથે રહે છે, પણ સંતસમાગમે મમતા દૂર થવાથી, કર્મ પણ દૂર થઈ જાય છે. તે બદ્ધકર્મ, | (૩) નિદ્ધત કમ—લખંડને સોયને અગ્નિમાં તપાવીને લાલચોળ કરીએ તે એકબીજા સાથે વધુ ગાઢપણે જોડાશે, પછી સહેલાઈથી છુટા નહિ પડે, તેમ છતાં તે બંનેને ઠંડા પાડીને બીજા સાધન વડે જુદા પાડી શકાય છે, તેમ કેધાદિ કષાયના અગ્નિથી તપીને ગાઢ કર્મ બંધાય છે, છતાં વિશેષ પ્રકારે તપ, જપ આદિ કરીને તેવા ગાઢ કમને પણ ઉદયમાં આવ્યા પહેલાં ખપાવી શકાય છે, કે તેના સ્થિતિ ને રસ મંદ કરી શકાય છે તેને નિદ્ધત કર્મ કહ્યા છે.
(૪) નિકાચિત કેમ તે લેખંડને સોયને તપાવીને એકરસ કરી દીધા પછી સેય કેઈ હિસાબે જુદા પાડી શકાતી નથી. તે પ્રમાણે જે કર્મ અત્યંત તીવ્ર કષાય પરીણામે બંધાઈને આત્મપ્રદેશે સાથે એકરસ થઈ ગયા છે, તેથી હવે ભગવ્યા વગર દૂર થઈ શક્તા નથી તેને નિકાચિત