________________
ચેાથું ઉપાંગસૂત્ર-પન્નવણાસૂત્ર ]
[ ૨૬૫
કષાયના અર્થ છે ષ કહેતાં સંસાર અને આય કહેતા લાભ, અર્થાત્ જેના વડે સંસારના લાભ ચાય અર્થાત્ ભવભ્રમણ વધે તે કષાય. કારણ કે કે બંધનનુ મુખ્ય કારણ જ કષાય રૂપી મેાહનીય કમ છે. તેના લીધે જ આઠે કમપ્રકૃતિએ બંધાય છે. તદુપરાંત ચયન ઉપચયન, બંધ, ઉદ્દીરા વેદના અને નિર્જરામાં ચારેકષાય એ જ મુખ્યતાએ કારણરૂપ છે એમ બતાવ્યું છે.
ચારે કષાયના કુલ પ૦૦ ભાંગા બતાવ્યા છે. તે ક્રોધાદિ દરેક કષાયના સમુચ્ચય જીવ અને ૨૪ દડક મળી ૨૫૪૧૬-૪૦૦ ને ચયન આદિ ૬× ૩ ઢાળ × ૨ ( એક જીવ આશ્રી ને બહુ જીવ આશ્રી) × ૨૫ (સમુચ્ચય જીવને ૨૪ દંડકના ) = ૯૦૦ મળી કુલ ૧૩૦૦ × ૪ કષાય=૫૨૦૦ થાય.
(૧૫) ઈન્દ્રિયપદ :– તેના બે ઉદ્દેશા છે, પહેલામાં પાંચ ઇંદ્રિયાના ૨૪ દ્વારા ૨૪૪ડક પર ઉતાર્યા છે, જીવાનાં ઇન્દ્રિયા વડે અવગ્રહણ, (પરિચ્છેદ), અવાય, ઈંડા, અને અવગ્રહ-અર્થ અને વ્યંજન અને પ્રકારે ૨૪ ૪ ડકમાં નિરૂપણ કરેલ છે, ચક્ષુ સિવાય ચારે ઇંદ્રિયાના વ્યંજનાવગ્રહ થાય છે, અર્થાવગ્રહ છ પ્રકારના છે, કારણકે તે પાંચે ઈન્દ્રિયા તેમજ છઠ્ઠા મનથી પણ થાય છે.
ઈન્દ્રિયાના બે ભેદ કર્યા છે. (૧) દ્રવ્યેન્દ્રિય અને (૨) ભાવેન્દ્રિય, ઇ‘ક્રિયાપચય, ઈંદ્રિય નિવર્તન, ઇન્દ્રિયલબ્ધિ આદિ દ્વારા વડે દ્રવ્યેન્દ્રિય અને ભાવેન્દ્રિયની ૨૪ દંડક સંબંધી વિચારણા કરવામાં આવી છે.
અરીસાના પ્રશ્નોત્તર છે, આકાશ પ્રદેશ અને અવગાહનાનુ` કથન છે, ૪૦ દ્વીપ–સમુદ્રના નામ છે, અલાકના આકાશનું કથન છે,
