________________
રદર ]
[આગમસાર (૮) સંજ્ઞાપદ :- સંજ્ઞા ૧૦ પ્રકારની છે – આહાર, ભય, મિથુન, પરિગ્રહ, ક્રોધ, માન, માયા, લોભ, લેક અને
ઘ, ચોવીસે દંડકમાં આ દશે સંજ્ઞાઓ કેટલી લાભે અને ક્યા કર્મથી થાય છે તે કહ્યું છે. સંજ્ઞાવાળા છાનો અ૫બહત્વ છે. નારકીમાં ભય સંજ્ઞા, તિર્યંચમાં આહાર સંજ્ઞા, મનુષ્યમાં મૈથુન સંજ્ઞા અને દેવમાં પરિગ્રહ સંજ્ઞા વધુ હોય છે.
(૯) યોનિપદ :- નિ એટલે જીવનું નવા જન્મનું ઉત્પત્તિ સ્થાન, બાર પ્રકારના શીત, ઉષ્ણ, શીતાણ, સચિત્ત, અચિત્ત, મિશ્ર, સંવૃત્ત (ઢાંકેલી), વિવૃત્ત (ઉઘાડી), સંવૃત વિવૃત, સંખા, કચ્છ અને વંશપતા યોનિ સ્થાનનું વિસ્તૃત વર્ણન છે. અને તેને અ૯પ બહુત્વ છે.
(૧૦) ચરમ પદ :- ચરમ એટલે છેલ્લા જેમ કે મહાવીર સ્વામી આ યુગના ચરમ તીર્થકર છે. અચરમ એટલે તેથી પહેલાના, ચરમ અને અચરમ બીજા કેઈની અપેક્ષા એ જ કહી શકાય, આ પદમાં સાતે નરકનું લોકાલોકનું, પરમાણુથી માંડીને અનંત પ્રદેશ સ્કંધ સુધીનું, તથા સ્થિતિ, ભાવ, ભાષાદિના ચરમાં ચરમનું ને અલ્પ બહત્વનું કથન છે.
(૧૧)ભાષાપદ :- ભાષા સંબંધી વિચારણું છે. ભાષાનું આદિ કારણ જીવ છે, ઉપાદાન કારણ પુદગલ છે. સ્થિર રહેલા ભાષાના પુદ્ગલેને છ કાગ વડે ગ્રહણ, કરી ભાષારૂપે પરિણાવી વચન ગ રૂપે બહાર કાઢે (બેલે) છે, ત્યારે આ પુદગલ સંપૂર્ણ લોકમાં ફેલાઈ જઈ, તેને અંત લાકાતમાં થાય છે. તેને કાળ બે સમયને છે. પ્રથમ સમયે ગ્રહણ કરે છે, બીજા સમયે બહાર કાઢે છે. લેાક વજાકાર હોવાથી ભાષાને અકાર પણ વજાકાર કહ્યો છે. દ્રવ્યથી અનંત
