________________
ચેાથું ઉપાંગસૂત્ર-પન્નવાસૂત્ર ]
[ ૨૬૧ નિયમા નિરૂપક્રમીક આયુષ્ય જ હાય છે, કારણ કે તેમનું આકસ્મિક મૃત્યુ દાપિ થતુ‘ નથી; અને આયુષ્યના છ માસ બાકી રહે ત્યારે જ આગામી ભવનુ આયુષ્ય બાંધે છે. એકેન્દ્રિયથી ચૌરંદ્રિય સુધીના જીવામાં અંને પ્રકારનું આયુષ્ય હાય છે. નિરૂપકમી હોય તે આયુષ્યના ત્રીજો ભાગ ખાકી રહેતાં પરભવનું આયુષ્ય બાંધે છે; અને સેપક્રમી હાય તા આયુષ્યના ત્રીજો ભાગ બાકી રહેતાં બાંધે, અને ત્યારે ન બાંધે તા તેના ત્રીજા ભાગે, વળી તેના ત્રીજા ભાગે એમ કરતાં છેવટ અંતમુહૂત આયુષ્ય બાકી રહે ત્યારે તે અવશ્ય માંધે. સેાપકમી તિય “ચને મનુષ્યનુ એકેન્દ્રિય પ્રમાણે જાણવું.
પરભવનું આયુષ્ય બાંધતી વખતે જીવ નિયમા નીચેના છ બેલ પણ નિવ્રુત કરે (બાંધે) છેઃ-(૧) જાતિ–એ કે દ્રિયથી પંચેન્દ્રિય સુધીની જાતિ કહેવાય છે, (૨) ગતિ તે નરકાઢિ ૪ ગતિમાંથી કઈ ગતિમાં જાશે તે, (૩) સ્થિતિ, (૪) અવગાહના (આકૃતિ), (૫) પ્રદેશ—તે આયુષ્યકાળમાં જેટલા ૪ ઉદયમાં આવવાના છે તે, અને (૬) અનુભાગ. આમાં વળી ૬ પેટાભેદ છે. (૧) સુખ, (૨) દુઃખ, (૩) સ ́યેાગ, (૪) વિયોગ, (૫) સંપત્તિ અને (૬) સંતિ. આમાં એક ભવની જીંદગીમાં જે બનવાનું છે તે સોંપૂર્ણ પણે આવી જાય છે. જે કાંઈ બનવાનું છે, મળવાનુ છે તે પૂષ્કૃત શુભાશુભ કમ્ પ્રમાણે જ નિયમા થવાનુ છે. છતાં અજ્ઞાની જીવ પેાતાને તેને કર્તા માની રાગદ્વેષના નવા નવા પરિણામે કરી વળી નવા કર્મ બાંધીને માત્ર પેાતાનું જ ભવભ્રમણ વધારે છે.
(૭) શ્વાસેાચ્છવાસ ૫૬ :–૨૪૪ડકના જીવાના શ્વાસેાચ્છવાસનું માન બતાવ્યુ છે. દેવામાં જેટલા સાગરાપમનું આયુષ્ય તેટલા પખવાડીએ શ્વાસ લે છે.
