________________
ર૬૦ ]
[ આગમસાર પરંતુ અનંત પ્રદેશના ક્ષેત્રને રકત નથી, કારણ કે પુદગલદ્રવ્ય લોકાકાશમાં જ છે અને લોકાકાશના પ્રદેશ અસંખ્યાતા જ છે, અલકાકાશ અનંતપ્રદેશ છે, પણ ત્યાં આકાશ સિવાય બીજા કેઈ દ્રવ્ય હેતા નથી.
પરમાણુવાદી ન્યાયવૈશેષિક પરમાણુને નિત્ય માને છે, પરંતુ તેમના પરિણમનને અર્થાત્ પર્યાયને માનતા નથી.
જ્યારે સર્વજ્ઞ તીર્થકરોએ પરમાણુને પણ પરિણામી નિત્ય કહ્યો છે, કારણ કે પરમાણુ સ્કંધરૂપે અને સ્કંધ પરમાણુરૂપે પરિણમે છે. પરમાણુ સ્વતંત્ર હોવા છતાં તેની પર્યા. પલટાયા કરે છે.
(૬) વિરહ (અંતર) પદ -નરકાદિ ચારે ગતિમાં. એક જીવ આવીને ઉપજે, તે પછી બીજો જીવ ત્યાં આવીને ઉપજે તે બંને વચ્ચે કાળનું જે અંતર પડે તેને “વિરહ કહે છે. તે રીતે ચવવામાં જાણવું.
ચારે ગતિઓમાં ઉપજવા (ઉપપાત)નું તથા ચ્યવવા. (ઉદ્દવર્તના)નું અંતર પડે તો જઘન્ય એક સમય અને ઉત્કૃષ્ટ બાર મુહૂર્તનું પડે. સિદ્ધગતિમાં અંતર પડે તે જઘન્ય એક સમય ઉત્કૃષ્ટ છ માસનું પડે. શાશ્વતા છે તેથી ચવવાનું નથી. પછી દરેક ગતિ આશ્રી વિરહકાળ બતાવેલ છે.
પછી જીવની ગતિ–આગતિનું, તથા પરભવના આયુષ્ય-- બંધનું કથન છે, જીવે જેવા પ્રકારનું આયુષ્ય બાંધ્યું હોય, તેવી ગતિમાં જ ન જન્મ પામે છે.
આયુષ્યના સંપર્કમ (તુટી શકે તેવું અને નિરૂપકમ એમ બે ભેદ છે. દેવો, નારકી, અને અસંખ્યાત વર્ષના આયુષ્યવાળા તિર્યંચ અને મનુષ્ય (બંનેના જુગલિયા) ને
