________________
૨૫૬ ]
[ આગમસાર પાઠ ૭૭૮૭ ગાથા પ્રમાણ છે. આમાં ૨૩૨ ગાથા છે. શેષ પદ્યમાં છે. આ સૂત્રની રચના પ્રશ્નોત્તરરૂપે થઈ છે. આના પ્રત્યેક પદના અને “પણુવણુએ ભગવઈએ પાઠ આવે છે. તેથી એમ સિદ્ધ થાય છે કે અંગસૂત્રોમાં જે સ્થાન શ્રી ભગવતી સૂત્રનું છે. તેવું જ વિશિષ્ઠ સ્થાન ઉપાંગ. સૂત્રોમાં શ્રી પનવણું સૂત્રનું છે. આ સૂત્રમાંથી ઘણા કડા નીકળે છે. તેથી આ આગમ જ્ઞાનને ગહન ભંડાર છે. તેથી આને પણ “ભગવતી” કહ્યું છે.
વ્યાખ્યા :–પન્નવણાનું સંસ્કૃત ભાષામાં “પ્રજ્ઞાપના થાય છે. જેને અર્થ પ્ર=પ્રકર્ષથી, જ્ઞા=જાણવું, પના=પદાર્થો, અર્થાત્ જેના વડે પદાર્થોનું પ્રકર્ષથી અર્થાત્ વિશિષ્ઠ રીતે. જ્ઞાન થાય તે “પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર. જીવ ને અજીવ સંબંધી જે વિશિષ્ઠ નિરૂપણ છે તે “પ્રજ્ઞાપના” છે. આ ગામમાં “પ્રજ્ઞાપતિ” કે “પ્રરૂપયતિ” એમ ક્રિયાપદ છે; તેથી એમ. સ્પષ્ટ થાય છે કે તીર્થકર ભગવંતને ઉપદેશ એ પ્રજ્ઞાપના. અથવા પ્રરૂપણ છે. તે ઉપદેશનો આધાર લઈ પ્રસ્તુત સુત્રની. રચના શ્યામાચાયે કરેલી છે. તેથી પણ “પ્રજ્ઞાપના” નામ. સાર્થક રીતે શ્યામાચાયે આપ્યું જણાય છે.
પદની વ્યાખ્યા કરતાં આચાર્ય મલયગીરી લખે છે. કે પદ પ્રકરણમર્થાધિકાર: ઈતિ પર્યાયા: અર્થાત પદના પર્યાયવાચી શબ્દ પ્રકરણ કે અર્થાધિકાર છે. તેથી પદ, એટલે પ્રકરણ એમ આ આગમમાં અર્થ કરવાને છે.
પ્રજ્ઞાપના સૂત્રના ૧, ૨, ૫, ૬, ૧૧, ૧૫, ૧૭, ને. ૨૪ થી ૨૭ સુધીના પદને હવાલો શ્રી ભગવતી સૂત્રમાં આપવામાં આવ્યો છે. પણ પ્રજ્ઞાપના સૂત્રમાં કોઈપણ સૂત્ર હવાલો આપવામાં આવ્યું નથી, કારણ કે તેમાં જે જે
