________________
ત્રીજું ઉપાંગસૂત્ર-જીવાભિગમસૂત્ર ] [ ર૫૩ પુદ્ગલેનું માત્ર શુભ પરિણમન હોય છે; સમચતુરસ્ત્ર. સંસ્થાન હોય છે.
અંતમાં નારકી, તિર્યચ, મનુષ્યને દેવાની જઘન્ય ને ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ, અંતરકાળ, જઘન્ય સંસ્થિતિકાળ અને તેમના અલપ બહુત્વનું વર્ણન છે, આ વર્ણન ત્રીજી પ્રતિપત્તિથી નવમી પ્રતિ પ્રતિ સુધી દરેકમાં કરવામાં આવ્યું છે.
પહેલાથી આઠમા સહસાર દેવલાક સુધી ગર્ભ જ તિર્યંચ કે મનુષ્ય જ દેવપણે ઉપજે અને નવમે દેવકે ને તેની ઉપરના દેવલેકમાં માત્ર મનુષ્ય જ દેવપણે ઉપજે. આઠમા દેવલાક સુધીના દેવાની ગતિ મનુષ્ય ને તિર્યંચની કહી છે, તેથી ઉપરના દેવેની ગતિ માત્ર મનુષ્યની જ કહી છે,
અંતર – નારકી, મનુષ્યને દેવોનું જઘન્ય અંતર એક અંતમુહૂર્તનું, ઉત્કૃષ્ટ અંતર વનસ્પતિકાળ અર્થાત્ અનંતકાળ, તિર્યંચનું જઘન્ય અંતમુહૂર્ત, ઉત્કૃષ્ટ સો સાગરોપમથી થાડુ અધિક.
ચારે પ્રકારના સંસારી જીવોમાં સર્વથી થોડા મનુષ્ય, તેનાથી નારકી અસંખ્યાત ગણ, તેથી દેવ અસંખ્યાત ગણા, અને તેથી તિર્યંચ અનંતગણો, કારણકે તિર્યંચમાં વનસ્પતિને. નિગોદના જીવને સમાવેશ થાય છે જે અનંતા છે.
નિગદના જીવ એક સાથે ઉપજે છે, એક સાથે શ્વાસચ્છવાસ લે છે ને એક સાથે મરે છે -
ચેથી પંચવિધ જીવ પ્રતિપત્તિમાં એકેંદ્રિયથી પંચેન્દ્રિય સુધીના પાંચ પ્રકારના જીનું કથન છે. જીવ બે પ્રકારના છે (૧) સૂમ ને (૨) બાદર. તેમની જઘન્યને ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ, સંસ્થિતિકાળ તથા અલ્પબદુત્વનું વર્ણન છે.