________________
શ્રી ઠાણુગ સૂત્ર ]
[ ૧૧૯ જેનશાસ્ત્રોમાં ત્રણ પ્રકારના સ્થવીર (સાધુ) કહ્યા છે. તેમાં શ્રત વીર માટે “કાસમવાયધરે' અર્થાત્ ઠાણુગ અને સમવાયાંગ સૂત્રોના જે ધારણહાર હોય તે “શ્રુત સ્થવર” એટલે કે શ્રુતજ્ઞાનના પારંગત કે વિશારદ કહેવાય. આથી સૂત્રસદ્ધાંતમાં ઠાગ અને સમવાયાંગનું કેટલું બધુ મહત્વ છે તે સહેજે સમજી શકાશે. કારણ કે સમસ્ત શ્રતજ્ઞાનને ખજાને તેમાં સમાવી દેવામાં આવેલ છે.
ઠાણાંગ અને સમવાયાંગ આ બંને સૂત્રની શરૂઆત એગે આયા” અર્થાત્ “આત્મા એક છે'થી કરી છે, કારણકે સર્વ અધ્યાત્મ શાસ્ત્રોનું મંડાણ જ આ પદ પર છે. માત્ર એક આત્માને જાણવાથી સવજ્ઞાનને આવિર્ભાવ થાય છે, સર્વ પદાર્થ સ્વરૂપના દ્રવ્ય-ગુણ–પર્યાયનું જ્ઞાન થાય છે. તેની પૂર્વસંબંધ શ્રી આચારાંગ સૂત્રના “જે એગ જાણઈ તે સવં જાણુઈઓ સાથે, અને તેથી “ત્રિપદિ સાથે, સમગ્ર શ્રુતજ્ઞાનના સારરૂપે રહેલું છે. એથી આ બંને સૂત્રની શરૂઆત જ “એગે આયાથી કરી છે.
દશ સ્થાનના સંક્ષિપ્ત ભાવ :(૧) પ્રથમ સ્થાનમાં સામાન્ય અપેક્ષાએ જે પદાર્થો એક છે, તેનું, અને ગુણ—ધર્મ અને સ્વભાવની સમાનતાના લીધે અનેક જુદા જુદા ગુણવાળા પદાર્થોને પણ એક કહ્યા છે. તેમાં ‘એગે આયા' અર્થાત્ આત્મા એક છે' થી શરૂઆત કરીને આમા, (અનામી), દંડ, કિયા, લેક, અલક, ધર્મ, અધર્મ, બંધ, મેક્ષ, પુણ્ય, પાપ, આશ્રવ, સંવર, વેદના, નિર્જરા ઈત્યાદિથી માંડીને ૭૯માં