________________
૧૦૮ ]
[ આગમસાર પાપકર્મના ઉદયવાળે જીવ અધર્મસ્થાનમાં અનુશાંત પણે રહે છે.
તીર્થકર ભગવાન પ્રરૂપે છે કે “આ લોક ચારે ગતિના સંસારી જીવોથી ભરેલું છે, અને તે દરેક જીવ શાતાઅશાતારૂપી વેદના અનુભવે છે, તે તે વેદનારૂપ અનુભવનું કિંઈક કારણું તો હોવું જ જોઈએ. તેનું કારણ ભગવાન ૧૩ પ્રકારની ક્રિયા જીવ કરે છે તે છે, એમ કહે છે. તે પ્રકારની ક્રિયા આ પ્રમાણે છેઃ- (૧) અર્થદંડ–એટલે કંઈક હેતુ માટે, પાકિયા કરે, (૨) અનર્થદંડ–વિના જન પાપક્રિયા કરી પોતાના જ આત્માને દંડે, (૩) હિંસા દંડ–પ્રાણી વધ કરવા વગેરે, (૪) અકસમાત દડ-અપરાધીના બદલે બીજાની આકસ્મિક ઘાત કે પીડા થઈ જાય, (૫) દૃષ્ટિ વિપર્યાસ દડ–દષ્ટિ દેષથી નિરાપરાધીની ઘાત થઈ જાય; (૬) મૃષાવાદ દંડજહુ બેલીને દંડે, (૭) અદત્તાદાન દડ–વગર દીધે લેવું તે, (૮) અધ્યાત્મિક દડ–મનથી ખરાબ વિચારવું તે, (૯) માનપત્યયિક દંડ-માનમાં લેવાઈ જવું તે, (૧૦) મિત્રદોષ દંડ–મિત્રને દ્રોહ કર, (૧૧) માયા પ્રત્યયિક દંડ-માયાકપટ કરવા, (૧૨) લોભપ્રત્યયિક દંડ–આ બાર પ્રકારની ક્રિયા અશુભ અર્થાત્ પાપ કમ બંધક છે, અને (૧૩) ઈર્યાપથિકકિયા જે કેવળી ભગવંતને હેાય તે પહેલા સમયે કર્મબંધ થાય, તેને બીજા સમયે વેદે અને ત્રીજા સમયે તે કેવળી ભગવંત ખપાવી નાખે, તેથી અલ્પબંધક કે અબંધક જેવી ક્રિયા કહી છે. તે શુભ ક્રિયા છે. પ્રથમ બાર કિયા સંસારચકને દેનારી હોવાથી સાંપરાયિક ક્રિયાઓ કહી છે. કષાયમુક્ત બનેલા વીત
