________________
છંદ' (૧૩૯૮ આસપાસ) સપ્તશતી (યાને ઈશ્વરી છંદ) અને ભાગવત-દશમસ્કંધના કર્તા શ્રીધર વ્યાસ એ બે આ શતકના જૈનેતર ગુજરાતી કવિઓ છે. આ દષ્ટિએ આ શતકને ‘પદ્મશાલિ -વિજયભદ્ર યુગ” યાને “અસાઈત–શ્રીધર યુગ” તરીકે ઓળખાવી શકાય. આ શતકની કુલ ૫૩ જૈન કૃતિઓમાંથી કેટલીક સાહિત્યગુણ દષ્ટિએ અને કેટલીક ભાષાવિકાસ, ઈતિહાસ અને ધર્મની દૃષ્ટિએ ઉપયોગી છે. સૌથી જૂની લેકકથા વિજયભદ્રરચિત હંસરાજ વચ્છરાજ ચોપાઈ' (ઈ. સ. ૧૩૫૫) આ શતકમાં મળી છે. ગુજરાતી લેકકથાને પ્રારંભ પણ આમ આ શતકની જૈનધારામાંથી થયે છે અને તેને પ્રવાહ જૈન-જૈનેતર કવિઓના હાથે ઠેઠ શામળભદ સુધી અખંડ વહ્યા કર્યો છે. બારમા શતમાં શરૂ થયેલે જૈન કાવ્ય પ્રકાર રાસ’ આ શતકમાં કદમાં વધતો જોવા મળે છે અને મોટા રાસ રચાવા માંડે છે. શાલિભદ્રસૂરિને પંચપંડવચરિત્રરાસ' (ઈ.સ. ૧૩૫૪) અને સાલિસૂરિનું ‘વિરાટપવ” એ આ શતકની બે કૃતિઓ પૌરાણિક વસ્તુ પર પાછળથી રચાયેલ વિપુલ જૈનેતર આખ્યાન સાહિત્યની શરૂઆતરૂ૫ છે. ગુજરાતી આખ્યાન સાહિત્યની શરૂઆતનો યશ પણ આમ જૈનધારાના ફાળે જ જાય છે. જેના કવિઓએ તનેર વિષયમાં લીધેલ રસ અને તે ઉપર ઉપર્યુક્ત સુંદર પદ્યકૃતિઓ રચવાને કરેલે પ્રયાસ પણ આ શતકની એક નોંધપાત્ર વસ્તુ છે. બારમા–તેરમા શતકની સરખામણીએ આ શતકમાં વધુ સાહિત્યફાલ જોવા મળે છે. આ શતકે ચાર જન ગુજરાતી ગૃહસ્થ કવિઓ આપ્યા છે. ફાગુ, કુલક, કકક, દુહામાંતકા, ચચરિકા, આદિ આ શતકના નેધપાત્ર કાવ્યપ્રકારો છે.
આ શતકમાં “સર્વતીર્થનમસ્કાર સ્તવન (૧૩૦૨), નવકાર વ્યાખ્યાન (૧૩૦૨), મેટા “અતિચાર' (૧૩૦૩), તરુણપ્રભસૂરિને ૭૦૦૦ પંક્તિપૂ “પડાવશ્યક બાલાવબોધ' (ઈ.સ. ૧૩૫૫) અને કુલમંડનસૂરિકૃત મુગ્ધાવબોધ ઔક્તિક' (૧૩૯૪) તથા વ્યાકરણ
