________________ 138 વીરશિરામણી વસ્તુપાળ વસ્તુપાળે ભેદક દૃષ્ટિથી સિંહ સામે જોયું અને તેજપાળે મૂછો ઉપર પોતાને હાથ ફેરવતાં ફેરવતાં વ્યંગમાં કહ્યું. " ત્યારે યાદવો આપપણને હરાવી આપણું રાજ્યને જીતી લેશે, એવી માન્યતા તમે ધરાવતા લાગો છો ? " તેજપાળના વ્યંગથી સિંહને ક્રોધ ચડે. તેણે સહજ જુસ્સાથી. કહ્યું “મારી માન્યતા એવી છે કે નહિ, એ તમારે જોવાનું નથી. તમારે બળ બતાવવું હોય, તે હજી વખત ચાલ્યો ગયો નથી. યાદવો એકવાર જીત્યા છે એટલે ફરીને ગુજરાત ઉપર ચડાઈ લાવ્યા વિના રહેશે નહિ.” ચડાઈ લાવતા હોય, તે ભલે આજેજ લાવે.” તેજપાળે પણ જુસ્સાથી કહ્યું. “ગુજરાતીઓ કાંઇ નિર્બળ નથી કે તેમનાથી ડરી જાય.” “એ વાદવિવાદને હાલ જ કરે.” વીરધવળે આજ્ઞાસૂચક અવાજથી કહ્યું. " ગુજરાતનાં રાજ્યને સુદઢ કરવાને માટે હજી આપણે ઘણું યુદ્ધો કરવા પડશે અને અન્ય દેશો ઉપર સ્વારીઓ પણ લઈ જવી પડશે. આપણા મંત્રીઓની અને સરદારની એ વખતે આપોઆપ કસોટી થઈ જશે. મુખના વાદવિવાદથી કાંઈ બળની કસોટી થતી નથી.” અને આપણું બળની ખરી કસોટી તે એકસંપમાં રહેલી છે.” વસ્તુપાળે કહ્યું. " જા આપણે કુસંપ કરીને અંદરોઅંદર ખટપટને જગાડશું, તો આપણું બળ ગમે તેવું અને ગમે તેટલું હશે; તે પણ કાંઇ કામમાં આવશે નહિ, એ રાજ્યના દરેક અધિકારીએ સમજવાનું છે.” વસ્તુપાળનાં એ કથનથી સિંહ તથા તેજપાળ શાંત થઈ ગયા. એ વખતે દ્વારપાળે પ્રવેશ કરી વીરધવળને નમીને કહ્યું. “મહારાજ! નાગડ તથા ચાહડ મહેતા સભામાં આવે છે.” . એટલું કહીને તે ચાલ્યા ગયે અને નાગડે ચાહડની સાથે સભામાં પ્રવેશ કર્યો. વસ્તુપાળે તેમને આવકાર આપ્યો અને તેઓ વિરધવળને નમન કરી એગ્ય આસન ઉપર બેઠા. તેમનાં મુખ ઉપર પરાજય અને દિલગી-- રાની છાયા હરકોઈ માણસના જોવામાં આવી શકતી હતી. વીરધવળે તેમના સામે જોયું, પરંતુ કાંઈ કહ્યું નહિ. એટલે વસ્તુ પાળે હસીને કહ્યું. “યાદવના શા સમાચાર છે? આપણી હાર થઈ, એ વાત શું ખરી છે ?" વસ્તુપાળે જેકે એ પ્રશ્નો સામાન્ય રીતે જ પૂછ્યા હતા, પરંતુ નાગડ. તથા ચાહડને તે મશ્કરી અને ઉપાલંભથી ભરેલા જણાયા. પણ રાજાજીની. સમુખ પૂછાયેલા પ્રશ્નોને ઉત્તર આપ્યા સિવાય ચાલે તેમ નહોતું; તેથી