________________ 128 વિશિરોમણી વસ્તુપાળ. મારા જેવી અધમ જીવન ગુજારનારી સ્ત્રીઓને ગૃહસંસારનું મહાભ્ય સમજાવી તેમનાં જીવનને સુધારવાનાં કાર્યમાં જ મારા જીવનને ગાળવાની છું. મહામાત્યે જે મારા પ્રેમનો સ્વીકાર કર્યો હોત, તે હું તેની દાસી બનીને રહેત; પરંતુ જ્યારે તેણે તેનો અસ્વીકાર કર્યો છે, ત્યારે હું હવે તેણે આપેલા ઉપદેશ પ્રમાણે વર્તવામાંજ મારા પ્રેમને રેડીશ અને મેં નક્કી કરેલા માર્ગે ચાલવામાંજ કર્તવ્યની ઈતિશ્રી માનીશ. તમે પણ તમારી પત્નીને સુખી કરવા અને જીવનની ખરી મજા માણવા ગૃહસંસારમાં જોડાઈ તમારા જીવનને સુધારી લેશે, એવી આશા રાખું છું.” એટલું કહીને મેનકા જયદેવ તરફ એકાગ્ર ધ્યાનથી જોઈ રહી; પણ જયદેવની મતિ મુંજાઈ ગઈ હતી. મેનકા બેલે છે કે વસ્તુપાળથી મહાત થતાં ગાંડપણમાં બકે છે, એ તેનાથી સમજી શકાતું નહોતું. તે પણ મેનકાની જેમ તેની તરફ એક ધ્યાનથી જોઈ રહ્યો. જયદેવને વિમાસણમાં પડેલે જોઈને મેનકાએ કહ્યું. " જયદેવ ! મારા કથનમાં શંકા ધરવાનું કાંઈ કારણ નથી; કારણ કે હું જે કહું છું, તે તદ્દન સત્ય છે. મહામાત્યના ઉપદેશથી મેં જે નિશ્ચય કર્યો છે, તે મેં તમને કહી બતાવ્યો છે અને તેથી હું જરા પણ ડગવાની નથી. અને ત્યારે હું અહીં તમારી પાસે આવી છું, તે તમને કેહવશ કરવા કે તમને રંગરાગમાં ડૂબાવવાને માટે આવી નથી; કારણકે એ વખત હવે વહી ગયો છે. મારા આગમનનું કારણ તમને તમારા કર્તવ્યનું ભાન કરાવવાનું છે. તમે તમારી પત્ની પદ્યાને સુખી કરે, એ મારી અંતઃકરણની ઇચ્છા છે અને જે તેને હજી પણ બીજી સ્ત્રીના મેહમાં પડીને દુઃખી કરશે, તે તમે પાછળથી ઘણું પસ્તાશે, એ યાદ રાખજો. ત્યારે હું હવે જાઉં છું. જયદેવ! અને આપણા આગલા સંબંધને અત્યારથી તદ્દન વિસરો જજે.” એમ કહી મેનકા જયદેવ તરફ છેલ્લીવાર નજર નાંખીને ત્યાંથી એકદમ ચાલી ગઈ. જયદેવ હજી પણ વિચારનિદ્રામાંથી જાગૃત થયો નહે. પ્રકરણ 18 મું. યાદવે સાથે થયેલું યુદ્ધ. જે વખતે ગુજરાતમાં વાઘેલાઓનું પ્રાબલ્ય વધતું જતું હતું, તે વખતે દક્ષિણમાં યાદવોનું જેર જામતું હતું. આ સમયે દેવગિરિમાં