________________ વીરશિરામણ વસ્તુપાલ. હતાં, તે અન્યાય અને તેવું અંધેર આ નવા રાજ્યતંત્રમાં ચાલવાનાં નથી. નવાં રાજ્યતંત્રમાં તે ગરીબ અને શ્રીમંત સર્વને એક સરખે ન્યાય મળવાને છે અને તેથી તમે તમારા ગુન્હામાંથી છટકી જઈ શકે તેમ નથી. હું તમને તમારાં હિતની ખાતર કહું છું કે તમે જે હકીકત હિય, તે સત્ય કહે અને નહિ તે તમારે તે માટે સહન કરવું પડશે.” “મારે સહન કરવું પડશે? સાગરે અભિમાનથી કહ્યું. “શામાટે? હું મંડલેશ્વરને કૃપાપાત્ર માણસ છું અને જે મારી ઉપર અકારણ - ષારોપણ થશે, તે હું તેમને ફરિયાદ કરીશ.” - “મંડલેશ્વરના કૃપાપાત્ર છે, એટલે શું થયું ? મંડલેશ્વરના તે શું પણ ખુદ યુવરાજ વિરધવલ કે જે હવે નવાં રાજ્યતંત્રના રાજા થયા છે, તેનાં કૃપાપાત્ર માણસને પણ જો તે દેષિત માલુમ પડે, તે અવશ્ય શિક્ષા થશે. સાગર ! તમે આ સ્ત્રીની પાસેથી લાંચની માગણું કરી છે, એ સિદ્ધ વાત છે, એટલું જ નહિ પણ તમે રાજ્યની કૃપાને દુરૂપયોગ કર્યો છે. તમે તમારા તાબાની પ્રજાને વિના કારણ દુઃખ દીધાનું પણ આ ઉપરથી સાબિત થાય છે અને તે કારણથી તમને અવશ્ય શિક્ષા થવી જ જોઈએ. આ વખતને માટે તમારે એકવીસે સુવર્ણ મુદ્રા દંડ કરવામાં આવે છે અને હવેથી જે તમારી રીતભાત સુધરશે નહિ અને તમારી વિરૂદ્ધ ફરિયાદ આવશે, તે તમારે કારાગ્રહનું સેવન કરવું પડશે. જાઓ, દંડની રકમ તુરત અહીંના કેષાધિકારીને ભરીને મને ખબર આપે. હવે યાદ રાખજો કે આ નવું રાજ્યતંત્ર છે અને તેમાં રાય અને રંક સર્વને એક સરખો ન્યાય મળે છે.” મંત્રીશ્વરે એ પ્રમાણે કહીને તે સ્ત્રી તરફ જોયું અને તેને ઉદ્દેશીને આગળ ચલાવ્યું. “તમે પણ હવે જાઓ અને આ વર્ષે સારી મહેનત કરીને રાજ્યનું લેણું આવતા વર્ષે ભરી દેજે.” - તે સ્ત્રી મંત્રીશ્વરને આશીર્વાદ આપીને ચાલી ગઈ અને તે પછી વહિવટી અધિકારી સાગર પણ નિસ્તેજ મુખે રવાના થઈ ગયે. , મહામાત્ય વસ્તુપાલ બની ગયેલી ઘટના વિષે વિચાર કરતા પિતાના બંધુ તેજપાલને સાથે લઈને સૈન્યનું વિશેષ નિરીક્ષણ કરવાને ચાલતો થયો.