________________ નવું રાજ્યતંત્ર, 73 સામંત તુરતજ હાજર થયો અને નમીને આસાની રાહ જેતે ઉભો રહ્યો. વસ્તુપાલે તેને આજ્ઞા કરી. “પેલી બાઈને અત્યારે અહિ હાજર રાખવાની મેં તને આજ્ઞા કરી હતી, તે હાજર છે કે?” જી, હા.” સામતે જવાબ આપે, તેને અહીં એકલ,”વસ્તુપાલે કહ્યું. સામંત ચાલે અને થોડી જ વારમાં તે બાઈએ ઓરડામાં પ્રવેશ કર્યો. બાઈને જોતાંજ વહીવટી અધિકારી ગભરાયે. તેણે તુરતજ કહ્યું. “આ સ્ત્રીને મેં ધમકી આપી હતી, પણ તે રાજ્યનું લેણું વસુલ કરવા માટેજ અને લાંચની માગણી મેં કરી જ નથી, તેમ છતાં આપને ખાતરી થતી ન હોય, તો તેને પૂછી જુઓ.” મંત્રીશ્વરે તેનું કથનનહિ સાંભળતાં તે સ્ત્રીને કહ્યું. “બોલે, જે સાચું હોય, તે કહે. આ અધિકારીએ તમારી પાસેથી લાંચની માગણું કરી હતી ?" જી, હા. તેમણે જ માગણી કરી હતી. મારા દિકરાના સોગન ખાઈને કહું છું કે હું જે બોલું છું, તે તદન સાચું છે,”તેણે ઉત્તર આપે. વસ્તુપાલે લાલ આંખ કરીને વહીવટી અધિકારીને કહ્યું. “બોલે, હવે તમે તમારા ગુન્હાને કબુલ કરે છે કે નહિ ? કે હજી પણ અસત્ય બેલીને તમારા ગુન્હાને દ્વિગુણિત કરવા ઇચ્છો છો ?" સ્ત્રીના પ્રત્યક્ષ પુરાવા આગળ એ અધિકારીનું કઈ વળે તેમ ન હતું, તે છતાં સમુદ્રમાં ડૂબતો માણસ જેમ કોઈ વસ્તુનું અવલંબન લેવાને ફાંફાં મારે છે, તેમ તેણે ગુન્હામાંથી છટકી જવાને અસત્યનું અવલંબન લઈને ઉત્તર આપે. " મંત્રીશ્વર ! મેં એ સ્ત્રીની પાસેથી લાંચની માગણું કરી જ નથી. તે કેવળ અસત્ય બેલે છે.” “સાગર: "વસ્તુપાલે ગંભીરતાથી કહેવા માંડયું. “આ સ્ત્રીએ જે કહ્યું છે, તે સત્ય છે અને તમે કહ્યું છે, તે અસત્ય છે, એ હું તમારા ઉભયનાં મુખ ઉપરથી જોઈ શકું છું. તમારે યાદ રાખવું જોઇએ કે હવે આ પાટણનું માંડલિક રાજ્ય નથી; કિન્તુ સમસ્ત ગુજરાતનું કેન્દ્રસ્થ રાજય છે અને જૂના રાજ્યમાં જે અન્યાય અને જેવું અંધેર ચાલતાં