________________ - 71 નવું રાજ્યતંત્ર. રાજ્ય તરફથી વ્યવસ્થા કરવાની છે, માટે તે પ્રમાણે ગોઠવણ કરવાની ધર્મ શાળાના રક્ષકને સૂચના આપતાંની સાથે આ બાઈ જે ગામમાં રહે છે, તે ગામના વહીવટી અધિકારીને અંહી તેડી લાવવાને એક ઘોડેસ્વારને તુરતજ રવાના કરી મને ખબર આપ.” પહેરેગીર “જેવી આજ્ઞા” એમ કહીને બાઈને લઈ ત્વરાથી ચાલ્યો ગયો. તે પછી વસ્તુપાળ ધવલક્કપુરનાં દરેક રાજકીય ખાતાની તપાસ કરવામાં ગુંથયો અને જે ખાતામાં જે જે ખામીઓ જણાય, તેની નેધ કરતે ગયે. કેટલોક સમય આ કામમાં પસાર કર્યા પછી, તે જમવાને માટે ગયો. તેનો બંધુ તેજપાલ પણ સૈન્યની તપાસ કરીને આવી પહોંચ્યો હતો અને વસ્તુપાલ ની રાહ જોઈ રહ્યો હતો એટલે બને બંધુ એ સાથે બેસીને ભોજન કર્યું અને ત્યાર પછી બેઠકના ખંડમાં આવીને બેઠા અને ધવલક્કપુરને રાજ્ય વહીવટ અને તેનાં સૈન્ય સંબંધી ચર્ચા કરવા લાગ્યા. થોડીવાર વિશ્રાંતિ લઈને તેઓ રાજગઢમાં જવાની તૈયારી કરતા હતા, એટલામાં પહેરેગીરે આવીને જે વહીવટી અધિકારીને તેડી લાવવાને માટે ઘોડેસ્વાર મોકલ્યો હતો, તે આવી પહોંચ્યાની ખબર આપી. વસ્તુપાલે તેને અંદર આવવા દેવાની આજ્ઞા કરી એટલે સામંત ચાલ્યો ગયે અને વહીવટી અધિકારીએ ખંડમાં પ્રવેશ કર્યો. તે મંત્રીધરને નમન કરીને ઉભો રહ્યો કે તુરતજ વસ્તુપાલે પૂ છ્યું. “તમેજ વહીવટ અધિકારી કે” “જી, હા.” તેણે ટુંકે ઉત્તર આપો. બેસે.' મંત્રીશ્વરે તેને બેસવાનું કહેતાં પૂછયું. " તમારું નામ શું ?" મારૂં નામ સાગર.” તે અધિકારીએ આસન ઉપર બેસતા ઉત્તર આપ્યું. “તમે ખેડુત પાસેથી રાજ્યનું લેણું શી રીતે વસુલ કરે છે ?" મંત્રીશ્વરે પૂછયું. ખેડતની સ્થિતિનો વિચાર કરીને અને તેમની સગવડતા સાચવીને લેણું વસુલ કરવામાં આવે છે. આપણા રાજાની પણ એવી જ આજ્ઞા છે.” સાગરે જવાબ આપ્યો. રાજ્યનું લેણું વસુલ કરવા માટે ખેડુતો ઉપર કોઈ વાર તાકીદ કરવામાં આવે છે ખરી?”વસ્તુપાલે પ્રશ્નો પૂછવાનું શરૂ રાખ્યું.