________________ વીરશિરોમણ વસ્તુપાલ. દર્શાવી છે અને જે હું તેણે માગેલી રકમ લાંચમાં આપું, તોજ રાજ્યનું કરજ મુcવી રાખવામાં આવશે, એમ તેણે કહેલું છે; માટે મારી વિનંતિ એવી છે કે રાજ્યનું કરજ ભરવાને માટે એ અધિકારી મને હેરાન ન કરે તેવી ગોઠવણ કરવા કૃપા કરશે.” તે સ્ત્રીએ ધીમે ધીમે કહ્યું. પણું તમારે રાજ્યનું કરજ તે મહેનત કરી સારી ઉપજ લાવીને નિયમિત ભરવું જોઈએ.” મંત્રીશ્વરે તેની હકીકત સાંભળીને કહ્યું. રાજ્યનું કરજ ભરવાની મારી ના નથી, પરંતુ મેં કહ્યું, એ કારણને લઈ હું હાલ ભરી શકું તેમ નથી એટલે મને રાહત આપવી જોઈએ. આવતા વર્ષે રાજ્યનું કરજ ભરવાને સારી મહેનત કરીશ; માટે આ વર્ષેજ ભરવાની તાકીદ નહિ કરવાની મારી વિનંતી છે.'' તે સ્ત્રીએ કહ્યું. - “તમારી સ્થિતિ ખરેખરી ગરીબ છે ?" વસ્તુપાલે પૂછયું. “જી, હા અને આપને મારા બેલવા ઉપર વિશ્વાસ ન આવતા હોય, તે ગામના પટેલને પૂછી જોશે એટલે ખાતરી થશે.” તે બાઈએ ઉત્તર આપ્યો. ઠીક, પણ વહીવટી અધિકારીએ તમારી પાસેથી લાંચ માગી, એ વાત ખરી છે?” વસ્તુપાલે પુનઃ પૂછયું. “જી, હા એ વાત કેવલ સત્ય છે. મારા દિકરાના સોગન ખાઈને કહું છું કે તેણે મારી પાસેથી લાંચ માગી હતી અને મેં આપવાની ના પાડવાથી તે મને વધુ હેરાન કરે છે. મંત્રીશ્વર ! આપને શી વાત કહું ? એ વહીવટી અધિકારી લાંચ ખાવામાં અગ્રેસર છે અને રાજાને કૃપાપાત્ર હોવાથી આખા ગામને પડી રહ્યો છે.” તે બાઈએ જરા ઉત્તેજીત બનીને જવાબ આપ્યો. આ “તમારું ગામ અહીંથી કેટલું દૂર છે? ”વસ્તુપાલે પ્રશ્ન કર્યો. ચાર કેશ.” બાઈએ કહ્યું. " ઠીક, તમે અત્યારે રાજ્યની ધર્મશાળામાં જાઓ અને ત્યાં - સાંજ સુધી રહે. તમારા ખાવાપીવાને માટે રાજ્ય તરફથી ગોઠવણ થશે, સાંજ પહેલાં તમારી ફરિયાદના નિકાલ આવી જશે. " વસ્તુપાલે એમ કહીને પહેરેગીરને બોલાવ્યો. - પહેરેગીર હાજર થતાં વસ્તુપાલે આજ્ઞા કરી. “આ બાઈને રાજ્યની ધર્મશાળામાં સાંજ પર્યત રહેવાનું હોવાથી તેના ખાવાપીવાને માટે