________________ " rછે. દંપતી-જીવન. થઈ આવતાં અને તેને લઈને હૃદયમાં શાક થતાં મારૂં મુખ તમને ચિંતાતુર જણાય છે તે સ્વાભાવિક જ છે. કહે જોઈએ માતા-પિતાના વિદ્યોગ -ચિર વિયોગનું દુઃખ ક્યા ધીરને પણ શકાતુર બનાવતું નથી ?" “સ્વામીનાથ!” લલિતાએ વસ્તુપાળનાં મનદુઃખની વાત સાંભળી લઈને કહેવા માંડયું. “આપે આપનાં હૃદયની પ્રત્યેક વાતને અને આપનાં સુખ-દુઃખના કારણને જાણવાને અમને અધિકાર છે, એમ જ તે માત્ર આપણું મહત્તાને જ સૂચવે છે કારણ કે પત્ની. પિતાના પતિનાં સુખ-દુઃખમાં સહચારી હોઈને તેનાં કારણને જાણવોને, તેને અધિકાર છે, તે પણ તેને પોતાના પતિનાં હૃદયની કઈ ગુપ્ત વાતને પણ જાણવાનો અધિકાર છે, એમ પત્નીએ માની લેવું જોઈએ નહિ. પતિને એ વિશ્વાસ મેળવવાને માટે તે પ્રથમ પત્નીએ લાયક બનવું જોઈએ; પરંતુ એ વાતને અત્યારે જવા દઈએ. પ્રિય પતિ ! હરકોઈ મનુષ્યને પિતાના માતા-પિતાના વિયોગનું દુઃખ થાયજ છે અને તેમ થવું એ સર્વથા સ્વાભાવિકજ છે; કારણ કે માતા પિતાનો વિયોગ ઘણેજ દુઃખદાયક છે; પરંતુ મારી નમ્ર મતિ પ્રમાણે આપ જેવા સુત અને ધર્મના જાણકાર પુરૂષવરે પોતાનાં સ્નેહીના વિયોગને વારંવાર સ્મરણમાં લાવીને શોકાતુર થવું જોઈએ નહિ. માતા-પિતાનાં સ્વર્ગ– ગમનથી આ૫ તથા બંધુશ્રી તેજપાળ ઘણી વાર દિલગીરીમાં ગરકાવ થઈ જાઓ છે, એ મારા ધ્યાન બહાર નથી; પરંતુ વાસ્તવિક રીતે તે માતા-પિતાના વિયેગનું સ્મરણ કરીને દિલગીર થવાને બદલે આપણે તેમનાં શ્રેય નિમિત્તે પુણ્યકાર્યોજ કરવાં જોઈએ કે જેથી કરીને તેમના આત્માને શાંતિ મળે. કેમ બહેન ! મારૂં કથન તને યોગ્ય જણાય છે કે નહિ ?" છેવટને પ્રશ્ન પિતાને પૂછાયેલે જાણીને સૌખ્યલતાએ કહ્યું. સ્વામીનાથ મારી બહેન લલિતાએ જે કહ્યું, તે કેવળ યોગ્ય જ છે. એ તે હું પણ સારી રીતે જાણું છું કે આપ તેમજ આપના બંધુ માત– પિતાના વિયોગથી વારંવાર દિલગીર થઈ જાઓ છે; પરંતુ આપના જેવા ધીર અને વીર પુરૂષવરને એમ કરવું, એ યોગ્ય નથી. આપણે તે માતા-પિતાનાં શ્રેય માટે મારી બહેન કહે છે, તેમ પુણ્યકાર્યો જ કરવા જોઈએ.” લલિતા તથા સૌખેલતાનાં મીઠાં અને ઉપદેશપૂર્ણ વચને સાંભળીને વસ્તુપાળને શેક વિલિન થઈ ગયું અને તેનું મુખકમળ પુનઃ આનંદથી ચમકવા લાગ્યું. તેણે સ્મિતપૂર્વક કહ્યું. “મારાં હૃદય