Veer Shiromani Vastupal Part 01

SR No.: 006161
Original Sutra Author: N/A
Total Pages: 196
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 14 MB

Page 50

વીરશિરોમણી વસ્તુપાલ. અને એ કાર્ય કુશળ વ્યક્તિઓની અમૂલ્ય સેવાથી બીજે રાજ્યમાં તે શિરોમણિ થઈ શક્યું હતું, એ ઇતિહાસ-પ્રસિદ્ધ વાત છે અને તેને લઈને જ એ સમયમાં જૈન ધર્મનું ગૌરવ સવિશેષ હતું. જેને પાટણનાં રાજ્યના સ્થંભરૂપ હતા, એમ કહેવામાં આવે, તે એમાં અતિશયોક્તિને દોષ નથી, કારણ કે વિમળ અને મુંજાલ જેવી બે અસાધારણ વિરવયુક્ત અને શામ, દામ, દંડ અને ભેદ, એ ચારે નીતિને જાણનારી વ્યક્તિઓએ મહાન યુદ્ધો કરીને પ્રબળતાપૂર્વક રાજ્યસર ચલાવીને પાટણને ગૌરવશાલી બનાવ્યું હતું અને તેથી જેનોને પાટણના સ્થંભરૂપ કહેવામાં કાંઈ અતિશકિત થતી નથી, એમ ઈતિહાસ-રસિકોને જણાયા વિના રહેશે નહિ. આ સમયે દાદર, કાક, વલ્લભ વગેરે રાજ્યનિપુણ વ્યકિતઓ પણ હતી અને તેઓ જે કે રાજ્યકાર્યકુશળ અને યુદ્ધપ્રિય હતી; તો પણ વિમલ, મુંજાલ અને ઉદયનનાં વ્યકિતત્વ આગળ તેમને હાર ખાવી પડતી હતી. આ કારણથી તથા શ્રીમાન હેમચંદ્રાચાર્ય જેવા અસાધારણ મહાત્માના અસ્તિત્વથી પાટણનાં રાજ્યમાં જેનીઓનું સવિશેષ જોર હતું, એ સ્પષ્ટ કહેવાની અગત્ય રહેતી નથી. હિન્દુસ્તાનની અવનતિ ધર્મના કલેષથી થઈ છે, એવું કેટલાક વિદ્વાનોનું મંતવ્ય છે અને એ મંતવ્યની સાથે લેખક સર્વથા સંમત નથી, તે પણ તેવાં પ્રકારનાં કલેથી દેશની પ્રગતિને અસર થઈ છે, એમ તો કહ્યા સિવાય ચાલતું નથી. પાટણના રાજ્યને ધાર્મિક કલેષથી વિપરિત પરિણામ સહન કરવું પડયું છે કે નહિ, એ વિવાદનો વિષય છે; તો પણ તેનાથી તેની પ્રગતિને કેટલેક અંશે નુકશાન તો પહોંચ્યું જ છે, એમ સત્યની ખાતર કહેવું પડે છે. આ ધાર્મિક કલહથી જૈનધર્મને તે પછીથી ઘણું સહન કરવું પડયું હતું અને તેને લઈને જ તેની હાલની નિર્બળ દશા અનુભવાય છે, એ નિર્વિવાદ છે; પરંતુ એક ઐતિહાસિક નવલકથાજ હોવાથી એ સંબંધમાં વિશેષ લખવાનું ઉચિત નથી. આ ઉપરથી કહેવાનો ભાવાર્થ એટલેજ છે કે જે સમયની પ્રસ્તુત નવલકથા છે, તે સમયે 'દેશ, રાજ્ય અને સમાજની વસ્તુસ્થિતિની સાથે ધાર્મિક સ્થિતિ પણ સંતોષકારક નહોતી અને જેનીઓ તથા શૈવીઓ લાગ આગેથી પોતાનું સ્વામીત્વ સ્થાપવાનું ભૂલતાં નહેતાં અને પ્રસંગોપાત કોષને જન્મ આપી રાજકીય પ્રગતિને પણ અસર કરતાં હતાં. ઈતિહાસ-દર્શનનાં આટલાં વિવેચન ઉપરથી એ તે સ્પષ્ટ સમજુ શકાય તેમ છે કે પાટણની રાજકીય, સામાજીક અને ધાર્મિક પડતી