________________ ઇતિહાસ દર્શન. - 37 પાટણને કબજે કર્યું અને એ રીતે વનરાજે વસાવેલાં તથા સિદ્ધરાજ અને કુમારપાળે સમૃદ્ધ બનાવેલાં એ ઈતિહાસ પ્રસિદ્ધ શહેરની અવદશા શરૂ થઈ. આ રીતે મુસલ્માનોએ જો કે ગુજરાતના પાટનગરને કબજે કર્યું હતું; તો પણ ત્યાં રહીને રાજ્ય ચલાવવાને તેઓનો વિચાર થયો હાય, એમ જણાતું નથી. તેઓ તો માત્ર પ્રજાને લુંટીને પૈસાદાર થવાનેજ ઈછતા હતા અને તેથી તેમણે તે વખતે પોતાની જડને પાટણમાં મજબુત કરવાનો પ્રયાસ કર્યાનું ઇતિહાસનાં વાંચનથી જણાતું નથી. આ સમય દરમ્યાન પોતાની હારથી અને પોતાનાં પ્રિય નેહીઓનાં અકાળ મૃત્યુથી નિરૂત્સાહ થયેલે ભોળો ભીમદેવ સંન્યાસીના વેશે અજ્ઞાત સ્થળે ચાલ્યો ગયો હતો. આ પછી પાટણનો મુસલમાન સુબો રાજ્ય ચલાવવાને બદલે અને પિતાની જડ ઉંડી નાંખવાને બદલે માત્ર પ્રજાને લુંટવામાં અને કોને વિના કારણે ત્રાસ આપવામાં પિતાની સત્તાનો દોર ચલાવતો હતો, તેના આવા ત્રાસજનક રાજ્યઅમલથી પ્રજા તદન કંટાળી ગઈ હતી અને એટલી હદે આવી પહોંચી હતી કે જે કોઈ નાયક મળે, તે તેની આજ્ઞામાં રહી મુસભાની દરને તોડી પાડવાને તમર બની ગઇ હતી. આ સમયે પાટણના ઘણું સામંતો અને સરદાર તો પિતાનો સાથે સાધવામાં પડેલા હતા; માત્ર વાઘેલા સરદારેજ પાટણની અને તેની દુર્દશા જોઈને મનમાં બળતા હતા અને લાગ આવે તે મુસલાને ગુજરાતમાંથી હાંકી કહાડવાને આતુર થઈ રહ્યા હતા. વાઘેલા સોલંકીનો મુખ્ય સરદાર અર્ણોરાજ કિવા આના કરીને હતો. અણરાજ એ ચક્રવર્તી કુમારપાળના માસા ધવલકનો પુત્ર હતો અને તેણે તથા તેના પિતા ધવલકે કુમારપાળના દરબારમાં રહીને તેની સારી સેવા બજાવી હોવાથી કુમારપાળે તેમને સાબરમતી અને નર્મદા વચ્ચે પ્રદેશ તથા ધોળકા અને ધંધુકા પ્રગણું ઈનામમાં આપ્યાં હતાં. પ્રદેશ અને પ્રગણા ઉપરાંત વાઘેલ નામક સ્થળ પણ તેમના કબજે હતું અને તે ઉપરથી અર્ણરાજના વંશજ વાઘેલા કહેવાયા હતા અને હજી પણ કહેવાય છે. અર્ણોરાજને લવણપ્રસાદ કિંવા લુણછ કરીને પુત્ર હતો. આ બન્ને પિતા અને પુત્ર પાટણના રાજ્યના ખરેખરા હિતેચ્છું અને વિશ્વાસુ સામંત હતા અને તેમની જ સહાયથી નિરૂત્સાહ બનીને ચાલ્યો ગયેલ ભેળો ભીમદેવ ગુજરાતનાં રાજ્યને પુનઃ હસ્તગત કરી શક હતો.