Page Text
________________
प्रकरणम् ६६ ] बालमनोरमा-तत्त्वबोधिनीसहिता। [ १ प्रोक्खाधितः । कथं तर्हि 'लोध्रद्रुमं सानुमतः प्रफुल्लम्' इति, 'फुल्ल विकसने' पञ्चाबच् । सूत्रं तु फुक्तादिनिवृत्यर्थम् । 'उत्फुल्लसंफुल्लयोरुपसंख्यानम्' (वा १७)। ३०३८ नुदविदोन्दनाघ्राह्रीभ्योऽन्यतरस्याम् । (८-२-५६) एम्यो निहातस्य नो वा । नुगः, नुत्तः । विद विचारले, रौधादिक एव गृह्यते । उन्दिना परेण साहचर्यात् । विवः, वित्तः । वेत्तेस्तु विदितः । विद्यतेर्विनः। उन्दी--३०३६ वीदितो निष्ठायाम् । (७-२-१४) श्वयतेरीदितश्च निष्ठाया इरन । उपः, उत्तः । वायः, प्रातः । प्रायः, प्रातः । हीयः, हीतः । ३०४० न ध्याल्यापृमूच्छिमदाम् । (८-२-५७) एम्यो निमवल नवं न । मत्वाह चरफलोरिति । अत उत्स्यादिति । 'उत्परस्यातः' इत्यतस्तदनुवृत्तरिति भावः। कितीति । 'दीर्घ इणः किति' इत्यतो मण्डूकप्लुत्या तदनुवर्तते इति भावः । वस्तुतस्तु कितीत्यनुवृत्तिनिर्मूला निष्फला च । तयोः सेटकत्वेन निष्ठां विना तकारादिप्रत्ययाभावात । कथं तीति । प्रफुल्लमित्यस्य सोपसर्गत्वेन निष्ठातस्य लत्वासंभवादिति भवः। समाधत्ते फुल्लेति । ननु फुल्लः पचायचैव फुल्ल इत्यस्य सिद्धेः फुल्ल इत्यस्य निपातनं व्यर्थमित्यत आह सूत्रं त्विति । उत्फुल्लसंफुल्लयोरिति । निष्ठातस्य ल् त्वनिपातनमिति शेषः । सोपसर्थ वचनम् । नुदविदोन्द । हीधातोरप्राप्ते इतरे यो नित्यं प्राप्ते नत्वविकल्पोऽयम् । रौधादिक इति । 'विद विचारणे' इत्ययमिलार्थः । वेत्तेस्त्विति । 'विद ज्ञाने' इत्यस्येत्यर्थः । अयं सेट, अनिट्केष्वनन्तर्भावात् । तदाह विदित इति । अत्र निष्ठातस्य इटा व्यवहितत्वानत्वं नेति भावः । विद्यतेर्विन्न इति । 'विद सत्तायाम्' इत्ययमनिट् , 'रदाभ्याम्-' इति नित्यं नत्वमिति भावः । उन्दीति । उदाहरणसूचनम् । श्वीदितो निष्ठायाम् । श्वि, ईदित् अनयोः समाहारद्वन्द्वात्पञ्चमी । 'नेड्वशि-' इत्यतो नेडित्यनुवर्तते, तदाह श्वयतेरिति । न ध्याख्या । पञ्चम्यने षष्ठी, तदाह कप्रत्यये च फुल्लादयः सिध्यन्ति तत्कि सूत्रेणेत्यत आह सूत्रं त्विति । निवृत्त्यर्थमित्युपलक्षणम् । पुल्लवानिति रूपस्य 'निष्ठा च पजनात्' इत्यायुदात्तस्य च सिद्ध
मिति बोध्यम् । उत्कुलसंफुल्लयोरिति । यद्यपि प्रफुल्ल इतिक्त् फुल्लेः पचायन सिद्धम्, तथापि उत्फुलतः संफुल्त इति प्रयोगनिवृत्त्यर्थं वचनम् । नुदविदो। 'रदाभ्या-' 'संयोगादेरातः-' इति नित्ये प्राप्ते ह्रीत्यस्याप्राप्ते उभयत्र विभाषेयम् । वेत्तेस्त्विति । तथा च भाष्यम्। 'वेनेस्तु विदितो निष्टा विद्यतेर्विन इष्यते । विन्तर्विन्नश्च वित्तश्च भोगे वित्तश्च विन्दतेः' इति । उन्नः, उत्त इति । 'अनिदिताम्-' इति नलोपः। न ध्या । ध्यै चिन्तायाम् । ख्या प्रकथने । पृ पालनपूरणयोः । मुर्छा मोहसमुच्छ्रा
| SR No. | 006151 |
| Book Title | Laghu Siddhant Kaumudi Part 04 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Girdhar Sharma, Parmeshwaranand Sharma |
| Publisher | Motilal Banrassidas Pvt Ltd |
| Publication Year | 1979 |
| Total Pages | 716 |
| Language | Sanskrit, Hindi |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 17 MB |