Laghu Siddhant Kaumudi Part 04

SR No.: 006151
Original Sutra Author: N/A
Author: Girdhar Sharma, Parmeshwaranand Sharma
Publisher: Motilal Banrassidas Pvt Ltd
Publication Year: 1979
Total Pages: 716
Language: Sanskrit, Hindi
Classification: Book_Devnagari
File Size: 17 MB

Page 93

१०] सिद्धान्तकौमुदी। [पूर्वकृदन्तप्रात्स्त्यः संप्रसारणं स्वाधिष्ठायाम् । ३०३४ प्रस्त्योऽन्यतरस्याम् । (८-२५४) निष्ठातस्य मो वा स्यात् । प्रस्तीमः, प्रसीतः । प्रात् किम्-स्स्थानः । ३०३५ अनुपसर्गात्फुल्लक्षीबकशोल्लाघाः । (८-२-५५) मि फला, फुल्लः । निष्ठातस्य लवं निपात्यते । ववस्वेकदेशस्यापीदं निपातनमिष्यते, फुक्तवान् । सीवादिषु तु प्रत्ययस्यैव तलोपः । तस्यासिद्धस्वात्मासस्टोऽभावश्च निपास्यते । सीबो मत्तः । कृशस्तनुः । उल्लाघो नीरोगः । अनुपसर्गात् किम्-३०३६ श्रादितश्च । (७-२-१६) प्राकारतो निष्ठा इएन स्यात् । ३०३७ ति च । (७४-८६) चरफखोरत उत्खातादौ किति । प्रफुल्तः। प्रशीवितः । प्रकृशितः। क्षपित इत्यर्थः । स्त्यः प्रपूर्वस्य । स्त्यै इत्यस्य कृतात्वस्य स्त्य इति षष्ठयन्तम् । 'ध्यकः संप्रसारणम्' इत्यतः संप्रसारणमिति 'स्फायः स्फी' इत्यतो निष्ठायमिति चानुवर्तते, तदाह प्रादित्यादि । संप्रसारण पूर्वरूपे 'हलः' इति दीर्घ प्रस्ती त इति स्थिते प्रस्त्योऽन्यतरस्याम् । प्रस्त्य इति पञ्चमी । प्रपूत्स्त्यैिधातोरित्यर्थः । निष्ठातस्य म इति शेषः । प्रस्तीम इति । संघीभूत इत्यर्थः । अनुपसर्गात् । एते निपात्यन्ते उपसर्गात् परा न चेदित्यर्थः । लत्वमिति । 'आदितश्च' इति इडभावः, 'ति च' इत्युत्त्वं च सिद्धमिति भावः । 'फल निष्पत्ती' इत्यस्य तु नात्र ग्रहणम् , इडभावस्यापि निपात्यत्वापत्तेः । ननु वतृप्रत्यये फुल्लवानिति कथम् । क्तवतुप्रत्यये क्लस्यानर्थकत्वेन फुल्लशब्देनाप्रहणादित्यत आह क्लवत्वेकदेशस्यापीति । क्षीबादिष्विति । क्षीबकृशोल्लाघेष्वित्यर्थः । क्प्रत्ययस्यैवेति । न तु ववत्वेकदेशस्यापीत्यर्थः । अनर्थकत्वादिति भावः । तस्येति । तलोपस्येत्यर्थः । क्षीबो मत्त इति । क्षीबेः क्ता, तलोपः , इडभावश्च । कृशस्तनुरिति । कृशेः क्तः, इडभावश्च । उल्लाघो नीरोग इति । लाघेः का, तलोपः, इडभावश्च । अत्र मत्तादिरेवार्थो निपातनबलात् । अनुपसर्गारिकमिति । अत्र प्रफुल्त इति प्रत्युदाहरणं विवक्षन् तत्र विशेषमाह आदितश्च । निष्ठाया इएन स्यादिति । 'श्वीदितः-' इत्यतो निष्ठायामिति 'नेड्वशि-' इत्यतो नेडिति चानुवर्तते इति भावः । ति च । 'चरफलोच' इति सूत्रानुक्ति ताम इति । वै क्षये। 'आदेचः-' इत्यात्वम् । प्रस्तीमः । प्रस्तीत इति । स्त्य ष्ठयै शब्दसंघातयोः। प्रात्वे कृते 'संयोगादेः-' इत्यस्यासिद्धत्वात्पूर्व संप्रसारणे पूर्वरूपे च कृते 'हलः' इति दीर्घः, पश्चाद्यण्वत्त्वादन्तत्वयोर्विरहान नत्वम् । संस्त्यान इत्यत्र तु भवत्येव । क्षीबादिष्विति । तीम्र मदे, कृश तनुत्वे, लाथ शक्तावुत्पूर्वः, एभ्यः क्तः। ननु फुल्ल विकसन इत्यस. दुल्लाघेश्च पचाद्यचि इतराभ्यामिगुपधलक्षणे