Page Text
________________
प्रकरणम् ] सुबोधिनी-शेखरसहिता [ ५५३ राजा प्रत्येनसि परे वा प्रकृत्या । राजप्रत्येनाः । षष्ठी किम्-अन्यत्र न । ३७६५ के नित्यार्थे । ( ६-२-६१ ) कान्ते परे नित्यार्थे समासे पूर्व वा प्रकृत्या। नित्यप्रहसितः। 'कालाः' (६६०) इति द्वितीयासमासोऽयम् । नित्यशब्दस्स्यबन्त श्राद्युदात्तः । हसित इति थाथादिस्वरेणान्तोदात्तः । नित्यायें किम्मुहूर्तप्रहसितः । ३७६६ ग्रामः शिल्पिनि । (६-२-६२) वा प्रकृत्या। ग्रामना. पितः । ग्रामशब्द भायुदात्तः । ग्रामः किम्-परमनापितः । शिल्पिनि किम् - ग्रामरथ्या। ३७६७ राजा च प्रशंसायाम्। (६-२-६३) शिल्पिवाचिनि परे प्रशंसाथ राजपदं वा प्रकृत्या । राजनापितः। राजकुलालः। प्रशंसायां किम्राजनापितः । शिल्पिनि किम्-राजहस्ती। ३७६८ आदिरुदात्तः। (६२-६४) अधिकारोऽयम् । ३७६६ सप्तमीहारिणौ धम्र्येऽहरणे । (६-२राजशब्दस्यैव यथा सादार्यशब्दस्य मा भूत् । यथासंख्याभावोऽपि पृथग्योगकरणस्य प्रयोजनं ज्ञयम्। राजप्रत्येना इति । प्रतिगमेनः पापं यस्य प्रत्येनाः । राज्ञः प्रत्येनाः । अन्यत्र नेति । राजा चासौ प्रत्येनाश्व राजप्रत्येना इत्यत्र । द्वितीया. समालोऽयमिति द्वितीया पुनरत्यन्तसंयोगे । अथवा 'अकर्मकधातुभिर्योगे देशः कालो भावो गन्तव्योऽव्वा च कर्मसंज्ञक इति वाच्यम्' । त्यवन्त इति । 'त्यबनवुवे' इति त्यप् । मुहूर्तप्रहसित इति । थाथादिखरः। समासस्वरस्य द्वितीयापूर्वपदप्रकृतिस्वरो बाधकम्तस्य थाथादिस्वरः तस्यापि पाक्षिकोऽपवादोऽयम्। ग्रामः । ग्राम इति खरूपग्रहणम् । शिल्लिनीत्यर्थग्रहणम् । ग्रामशब्दः पूर्वपदप्रकृतिस्वरो वा स्याच्छिल्पिवाचिन्युत्तर पदे । ग्रामनापित इति । षष्ठीसमासः । आद्युदात्त इति । 'सेरा च' इति मनिन नित्त्वादायुदात्तः । राजनापेत इति । कर्मधारये राजगुणा. ध्यारोपेणोतरपदार्थस्य प्रशंसा । षष्टीसमाने च राजयोग्यतया तस्य प्रशंसा । स हि कर्मणि प्रवीणत्वाद्राजानं प्रति योग्यो भवति । राजार्थमित्युक्ते प्रशंसा गम्यते ।
आदिरुदात्तः । पूर्वेपदमित्यस्येहात्षिष्ठया विपरिणामः। सर्वत्र चात्र प्रकरणे पूर्वपदविषये षष्ट्यर्थे प्रथना। सप्तमी। हारीत्यावश्यके णिनिः। जनपदे प्रामे गोमती'त्यत्र न। अन्यत्र नेति । कर्मधारये इत्यर्थः । क्ते नित्या। नित्यमाभीक्ष्ण्यम्। काला इति । 'अत्यन्तसंयोगे चे'त्यस्योपलक्षणमेतत् । द्वितीयासमास इति । द्वितीयात्यन्तसंयोगे। द्वितीयापूर्वपदप्रकृतिस्वरापवादथाथादिस्वरस्य पाक्षिकोऽपवादोऽयम् । ग्रामः शिल्पिनि । शिल्पिवाचिन्युत्तरपदे इत्यर्थः । ग्रामनापित इति । षष्ठीसमासः । राजनापित इति । कर्मधारये राजगुणाध्यारोपणोत्तरपदार्थप्रशंसा, षष्ठीसमासे राजयोग्यतया । अधिकारोऽयमिति । 'अन्त' इत्यतः प्रागादिरिति,
| SR No. | 006151 |
| Book Title | Laghu Siddhant Kaumudi Part 04 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Girdhar Sharma, Parmeshwaranand Sharma |
| Publisher | Motilal Banrassidas Pvt Ltd |
| Publication Year | 1979 |
| Total Pages | 716 |
| Language | Sanskrit, Hindi |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 17 MB |